Strona:Karol du Prel - Spirytyzm (1908).djvu/67

muje w pewnym stopniu udział cielesny w wytworzeniu widma, ale i wtedy można zawsze znaleźć znaki pozwalające rozstrzygnąć, czy materjalizacja jest czysto animistyczną, czy też jest ona i spirytystyczną. Można wiele właściwości syna wytłumaczyć przez właściwości jego ojca, ale nawet największe podobieństwo nie może upoważnić do odmawiania synowi samodzielnej indywidualności czyli osobowości.
 Spirytyści niewątpliwie wiele zawinili, uważając często zjawiska animistyczne za spirytystyczne, narzucając w ten sposób pewnym zjawiskom zbyt rozległe dla nich tłumaczenie; Hartmann wszakże, usiłując cały spirytyzm sprowadzić do animizmu, wpada w błąd wprost przeciwny: wiele jego tłumaczeń wygląda wobec odnośnych zagadnień tak, jak wyglądałby dziecinny czepeczek na głowie Bismarcka.
 Zresztą spirytyści zauważyli tu wiele pierwotnych błędów i jak tego dowiódł Aksakow w swoim przeglądzie historycznym teorji antyspirytystycznych, wszystkie proponowane przez Hartmanna sposoby tłumaczenia zjawisk spirytystycznych były już