Strona:Karol du Prel - Spirytyzm (1923).djvu/95

nie jest to źródło odrębnej świadomości. “ (87) — Twierdzenie, że zjawiska (Phantome) zawsze pochodzą od medyum, popiera temi słowy: medyum może sobie wyobrażać także różne typy jedne po drugich, lub równocześnie; może wyobrażać sobie zupełne, lub niezupełne postaci, powolne powstanie i znikanie tych postaci; może też wyobrazić sobie, że samo uśpione wychodzi razem z wyśnioną postacią z gabinetu i sen ten może w części urzeczywistnić działając przez suggestyę. Albo może sobie wyobrażać, że postać ducha wyrasta z jogo pępka, lub z jego piersi. “ (102).
 Wszystkie te wyobrażenia medyum mają się przenosić, jako halucynacye, na widzów, którzy, jakkolwiek nie śpią — śnią o tem wszystkiem!! I takie wyjaśnienie waży się Hartmann nazwać naukowem i przeciwstawiać „nienaukowemu“ wyjaśnieniu spirytystów! Ale wyjaśnienia, wymęczone w mózgu, nie są przez to lepszemi od innych, które się same z siebie nasuwają.
 Aksakow opowiada (529) o wypadku, gdzie pojawił się zmarły, nieznany wszystkim obecnym, podał swe nazwisko i dzień śmierci i to między innemi, że był ojcem jedenaściorga dzieci. Napisano do byłego miejsca jego pobytu, również nieznanego uczestnikom, i otrzymano odpowiedź, w której potwierdzono wszystkie dane, a podano tylko siedm dzieci, zamiast jedenastu. Do tego stosuje Hartmann (46) uwagę: „Często też daty