Strona:Kaszubi na tle etnografji Polski.djvu/031

Ta strona została skorygowana.

tu zapewne wprowadzone przez kolonistów niemieckich [Moszyński 63 457]. Na głowie noszą Kaszubi czapki zwane mucami, a przez Słowińców klapmucami [Lorentz 57 433]. Nazwa ta stąd pochodzi, że posiadają one opuszczane boki lub klapy, osłaniające uszy, a często i kark. Czapki tego rodzaju spotyka się także w Polsce w Karpatach, ale typowe są one dla obszaru bałtycko-fińskiego [Moszyński 63 412].

ubranie głowy
u kobiet

W stroju kobiet kaszubskich na szczególne podkreślenie zasługuje ubranie głowy. Słowińska nazwa vuobäčei na oznaczenie czapki kobiecej, noszonej przez Kabatków [Lorentz 57 1360], świadczy, że także tutaj była dawniej używana jako podkładka drewniana obręcz, zwana obyczajem. W Polsce obyczajem nazywa się drewnianą oprawę przetaka [Karłowicz 51 III 377]. Możliwe więc, że w Polsce zachodniej wschodniopolska chamełka zwała się obyczajem czy obyczajką.

Prócz tych śladów pierwotnego ubrania głowy dla kobiecego stroju kaszubskiego są niezmiernie charakterystyczne złotogłowie t. j. aksamitne czepce ozdobnie wyszywane złotem i srebrem. Także w tych czepkach niema żadnych elementów niemieckich, lecz oddziałały tu raczej klasztory Norbertanek w Żukowie (pow. kartuski), oraz Benedyktynek w Żarnowcu (pow. morski). W tych klasztorach uczyły się haftów polskie dziewczęta tak szlacheckie jak mieszczańskie, a prace ich oddziałały na całe Pomorze [59 XXVIII 17—39]. Złotogłowie były dawniej rozpowszechnione nietylko na Pomorzu, ale i w Wielkopolsce [74 1889, 386].

kijanka

Bieliznę i odzienie płócienne pierze się przy pomocy kijanki, zwanej przez Słowińców cijancą [Lorentz 57 1247], ale także pralnicą [Lorentz 57 848]. Kijanka kaszubska posiada kształt łopatkowy, który jest właściwy dla kijanek w Polsce południowej i zachodniej (prw. mapka) [Moszyński 63 598—9].

Nawet więc i w dziedzinie kaszubskiej odzieży, ulegającej łatwo wpływom przemijającej mody, zachowało się wiele starych pierwiastków, które nawiązują do stroju ogólnopolskiego.

8. BUDOWNICTWO


domy
mieszkalne

Kaszubi zowią chatę ubogą chałepa lub checz, Słowińcy nazywają ją chicza [Lorentz 57 371], ale także i kåuta [Lorentz 57 429]. Chatę większa i bogatszą nazywają Kaszubi budynkiem. Nazwy jak chałupa i chicza są oczywiście znane także w Polsce, z tą dialektyczną odmianą, że w Kra-