kowskiem mówi się chyz, w Lubelskiem chyzyna, w innych okolicach chyza, itd. [Karłowicz 51 I 217]. W związku z temi nazwami zasługuje na uwagę słowińska dùornica na określenie izby [Lorentz 57 215; 76 XXII 228], a także kaszubska dornica [68 III 378]. Nazwa ta odpowiada połabskiej dvarnaića, z której powstały nazwy niemieckie dörns i dönz [Fischer 33 18].
Dawna chałupa kaszubska była budowana z drzewa i taką pozostała ona w znacznej części jeszcze w powiatach chojnickim, kościerskim, kartuskim i człuchowskim, w innych zaś została wyparta przez dom murowany. Chałupa kaszubska jest zwykle węgłówką, która jest tak typowa dla Polski. Później już zaczęto budować domy w słup i w wiązarek. Dom kaszubski posiada bardzo często podcień na ścianie szczytowej. Do takiej chałupy wejście znajduje się właśnie w tej krótszej ścianie szczytowej (ryc. 9a). W Polsce dom podcieniowy występuje nietylko u Kaszubów, ale i na Kujawach, w Wielkopolsce (ryc. 9b), na Mazowszu (ryc. 9c), w Sieradzkiem, Lubelskiem i w części Radomskiego. Czasem to podcienie bywa częściowo zabudowane i wtedy powstają charakterystyczne przyłapy, znane również na Pomorzu i na Kujawach.
Ten sposób budowania z podcieniami był niewątpliwie właściwością wogóle lechicką na tych obszarach, skoro nawet prehistoryczne wykopaliska w Buch pod Berlinem stwierdziły istnienie właśnie takiego domu podcieniowego [93 XLV 400 i n]. Pod wpływem tej rodzimej formy budownictwa przekształca się często budownictwo napływowych niemieckich kolonistów. Takie domy podcieniowe były niegdyś także i po miastach pomorskich, przyczem posiadały one wszystkie cechy charakterystyczne polskiego budownictwa drzewnego. Na rozwój i utrzymanie się tego budownictwa drewnianego oddziałały też murowane domy podcieniowe, jakie są właściwością miast polskich na Pomorzu w XVI i XVII wieku.
Strona:Kaszubi na tle etnografji Polski.djvu/032
Ta strona została skorygowana.
