Strona:Kaszubi na tle etnografji Polski.djvu/034

Ta strona została skorygowana.

skich zupełnie podobne. O ile więc ozdoby nadszczytowe kaszubskie są dość rozmaite, sam szczyt jest przeważnie pionowo deskami zabity bez żadnych ozdobniejszych wzorów. Podobne szczyty posiadają chaty kujawskie, sandomierskie, opatowskie itd. [Bachmann 6 102—103].

ognisko
i piec

Chałupa kaszubska była niegdyś kurna, czasem o formie istotnie bardzo prymitywnej. Rybacy słowińscy nad jeziorem łebskiem [64 I 195] mieszkali w chałupie dwuwnętrznej, składającej się z przedsionka i izby mieszkalnej. Mniej więcej na środku izby znajdowało się czworoboczne niskie ognisko, ułożone z kamieni, na ognisku były trójnogi, a nad niem wisiał kocieł. Takie kamienne ogniska posiadają górale w Karpatach [Moszyński 63 516], a miały one doniedawna istnieć jeszcze także w Wielkopolsce.

Prócz tego istniały także na Pomorzu chaty kurne z wejściem w ścianie dłuższej, zwane kapovnjicami albo dimni dom. W takiej chacie sień i kuchnia tworzą jedno wnętrze, dym uchodzi na strych. Wiele dawnych izb kurnych przebudowano w ten sposób, że dobudowano przewód kominowy, odprowadzając dym na dach. Do gotowania służy w izbie kemjink z przewodem odprowadzającym dym do komina. Obok tego kominka ustawiano później piec przy ścianie dzielącej izbę i komorę [Lorentz 56 45]. Piec ten ustawiano dawniej z wklęsłych kafli garncowych, a garncarze kaszubscy mieli pole do popisania się umiejętnością w zakresie ceramiki ludowej. Naogół konstrukcja komina odpowiada zupełnie polskiej w typach domów symetryczno-dwuizbowych. Przyznali to nawet badacze niemieccy jak K. Grisebach [45 tabl. X—XI].
Na Kaszubach piec piekarski stoi oddzielnie od domu, nieraz wspólny dla kilku rodzin. Piec taki występuje także w Polsce północno-zachodniej i środkowej [Moszyński 63 264].

budynki
gospodarcze

Stajnia i inne budynki gospodarcze stoją zwykle oddzielnie od domu mieszkalnego. Właściwość ta jest wspólna Polakom i Kaszubom [Lorentz 56 135]. Także w niektórych nazwach zaznacza się ta łączność z Polską. Również, podobnie jak w Polsce, zabudowania gospodarcze ustawione są w kwadracie, którego boki tworzą dom, stodoła, obora i stajnia na konie [Fischer 34 30]. Część stodoły, zwana u nas boiskiem lub klepiskiem, nazywa się także u Kaszubów klepisko, u Kaszubów północnych [75 VIII 118] równie jak i u Słowińców [Lorentz 57 446] klepiszcze. W tym wypadku zaznacza się szczególnie zbliżenie do Polski północno-wschodniej i środkowej.