łowicz 51 V 188]. Pomocnicy wójta, ławnicy, nazywają się tak u Kaszubów jak u Słowińców przysiężnymi [Lorentz 57 892; Karłowicz 51 IV 432], co odpowiada nazwie ogólnopolskiej tego gminnego urzędnika.
Gromadę zwoływano przy pomocy klëki, t. j. kawałka mocno w różnych kierunkach zakrzywionego drzewa (ryc. 17 b). Dawniej zwoływanie odbywało się w ten sposób, że sołtys rzucał najbliższemu sąsiadowi klëkę, do sieni, wołając głośno cel i godzinę gromady. Sąsiad podawał sąsiadowi klëkę, aż obiegła całą wieś, a ostatni znów zwracał tę krzywulę sołtysowi [Fischer 34 43]. Ale już od kilkudziesięciu lat wędruje po wsi klëka z przymocowanem piśmiennem zawiadomieniem [76 XXII 234]. Ten sposób zawiadomienia wsi o ważnych wydarzeniach lub zebraniach jest powszechny w Polsce (Kwestjonarjusz w „Wiśle“ IX—XV). Laska do zwoływania ma rozmaite nazwy: kula, kluka, krzywula, a na Kaszubach nazywa się także karkulecą [68 III 397]. Nietylko sam zwyczaj, ale i kształt laski bardzo często jest identyczny (ryc. 17 a).
ryb i siana
Zupełnie lokalny charakter mają związki rybackie o charakterze zawodowym, zwane maszoperjami, które polegają na wyznaczaniu rybakom pewnej części brzegu i dzieleniu każdego połowu wedle stale uchwalonej normy. Równie ciekawy jest sposób dzielenia siana na łące wspólnej u rybaków jastarniackich. Kiedy już wszystkie kopice ustawione, wtedy następuje losowanie przydziału poszczególnych kopic w ten sposób, że przysiężny staje przy pewnej kopicy a sołtys odwrócony od siana wyznacza ze spisu zainteresowanych właściciela kopicy. Ten sposób rozdzielenia trawy nazywa się kawlowaniem dlatego, że w kaszubskiem kawel oznacza kawał pola losem przydzielony rozmaitym rodzinom. Dlatego też i w zabawach dziecinnych ciągnąć kawle, to znaczy ciągnąć losy [Karłowicz 51 II 326]. Obrzęd ścinania kani poprzedza zabawa, do której chłopcy wylosowują partnerki również przy pomocy drewienek, zwanych kawlami (Rkp. Ossol. 2247, str. 20—21).
Wiele ciekawych formuł prawnych, istniejących w rodzinie kaszubskiej, uwzględniono przy obrzędach rodzinnych tak narodzinowych, weselnych jak pogrzebowych.
