Kultura duchowa
i duchy
Lud kaszubski wierzy w rozmaite duchy. Przedewszystkiem sądzą, że dusza po śmierci idzie na sąd, poczem wraca do ciała zpowrotem i pozostaje tam tak długo, dokąd ksiądz nie wrzuci garści ziemi na grób [Gulgowski 47 223]. Czasem dusza musi pozostać na ziemi i pokutować w postaci ludzkiej lub zwierzęcej, zwłaszcza ptaka, a gdy się taką duszę spotka, trzeba znać odpowiednią formułę odprawiającają [Lorentz 56 109]. Rybacy kaszubscy sądzą, że wybawione za ich przyczyną z czyśćca duszyczki wyproszą im osobne błogosławieństwo dla ich rybaczego rzemiosła i obfitszy im zapewnią połów [74 1889, 383]. Wiara w dusze błądzące i pokutujące jest wogóle u ludu polskiego bardzo rozpowszechniona [Fischer 38 324—328]. Czasem jednak nietylko dusze, ale wogóle zmarły wstaje z grobu, błądzi po świecie i wyrządza rozmaite szkody. Kaszubi takiego błądzącego ducha nazywają wieszczym, podobnie jak Słowińcy, u których jest on dwojakiego rodzaju: vjeszcza, vjeszczi [Lorentz 57 1303]. Wieszczy wstaje nocą z grobu i wysysa we śnie krewnym swym krew, aby ich pozbawić życia. Dlatego takim wieszczym ucinano głowę po śmierci, aby nie mogli już szkodzić pozostałym przy życiu krewnym. W związku z tem przekonaniem lud kaszubski nazywa wieszczbą czepiec z błony płodowej, pozostały na głowie dziecka, a oznaczający, że dziecko będzie strziżem, czyli wieszczym [68 III 633]. Aby dziecko przed tem uchronić, trzeba wieszczbę spalić na popiół i dać dziecku z wodą wypić, gdy zacznie siódmy rok życia [68 III 668]. Nadto Kaszubi opowiadają, że gdy taki wieszczy wstanie z grobu i uderzy w dzwony, ludzie mrą gromadami na takim obszarze ziemi, na jakim słychać ten dzwon [Nadmorski 65 64—65]. Na uwagę też zasługuje powiedzenie kaszubskie, że po polsku jest upiór, po kaszubsku wieszczi, a po niemiecku wampir [68 III 692]. Tymczasem na Kaszubach istnieje też nazwa wupji na określenie upiora, a w południowej Kaszubszczyźnie
