Strona:Kaszubi na tle etnografji Polski.djvu/093

Ta strona została skorygowana.
pojęcia
o anatomji
i fizjologji

Lud polski a więc i kaszubski ma także wiele ciekawych zapatrywań na anatomję i fizjologję, które przeważnie oddziałały na ukształtowanie się całej medycyny ludowej. Szczególne znaczenie w tych przesądach odgrywają części ciała ludzkiego i jego wydzieliny. Tak np. w pierwszym roku życia Kaszubi nie pozwalają czesać dziecka lub obcinać mu paznogci, bo dziecko byłoby nieszczęśliwe. W związku z temi przekonaniami Kaszubi każą ucięte paznogcie nosić w woreczku. Na Mazowszu także przestrzegają, aby dziecku do roku nie obcinać paznogci. Wedle ludu ropczyckiego obciętych paznogci nie można rzucać na ziemię, boby człowiek szukał ich po śmierci, lecz należy włożyć je do zanadrza. Tego rodzaju wyobrażenia posiada także lud nadrabski, wielicki itd. [Biegeleisen 9 32—33].


matematyka
ludowa

Na pewnych szczególnych zasadach opiera się także ludowa matematyka kaszubska. Oto przy obliczaniu należytości za pewną wykonaną pracę używa się do kontroli t. zw. karbów, czyli drewnianych podwójnych deseczek długich na 20 cm. Za każde 10 dni roboczych robi się znak przez oba drewienka, poczem jedno drewienko zachowuje u siebie robotnik, a drugie pracodawca. Kiedy zaś okres pracy skończy się, wtedy na podstawie tych drewienek następuje wzajemne obliczenie [Gulgowski 47 81—82; Lorentz 56 18].

Sama forma obliczenia się jest na Pomorzu bardzo stara, bo dokumenty pomorskie, sięgające roku 1176 i późniejsze [68 III 427], a także polskie źródła historyczne z XIII wieku wspominają o daninie zwanej narzazem, właśnie od znaków rzezanych w drewienkach obliczeniowych, jak tego dowodzi dokument mazowiecki z roku 1295, w którym wyraźnie podkreślono: pro incisione quoque, quod narzaz dicitur [Balzer 7 41]. Nazwa karby tak w Polsce jak u Kaszubów jest późniejsza, która weszła w miejsce dawnych narzazów. System takich narzazów czy karbów służy w Polsce do podwójnego karbowania, a wówczas listewkę drewnianą przecina się wzdłuż łamanej linji i na takiej potem razem składanej listewce zaznacza się pewien rachunek dotyczący wzajemnego obliczenia. Takie listewki nazywa się bierkami [Ciszewski 28 III 113—134].
Ale liczba, tak u Kaszubów jak i u Polaków, służy nietylko do rzeczowego obliczenia, ma ona także swą głębszą treść mistyczną. Dlatego liczby trzy i dziewięć mają znaczenie dodatnie, [66a III 349] a inne, zwłaszcza siedem i trzynaście, raczej znaczenie ujemne. To samo dotyczy liczenia czasu, są dnie i godziny złe [Lorentz 56 83] i dobre, szczęśliwe i nieszczęśliwe [Biegeleisen 9 290; Poniatowski 72 288—289].