Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/47

są powieści „Komedjantka“ i „Fermenty”. Stanowią one bowiem ostatni etap spontanicznej, żywiołowej twórczości Reymonta, w którym zwycięża potem epik, poddający się wymaganiom i prawidłom planowej i świadomej konstrukcji powieściowej. Obie te powieści tworzą właściwie dwie odrębne kompozycje, zarówno pod względem formy, jak pod względem odtwarzanego środowiska. W pierwszej, będącej mozaiką luźnych i nieskoordynowanych epizodów, odtworzył Reymont świat aktorski, w drugiej, bardziej harmonijnej i skupionej przedstawił środowisko drobnourzędnicze i chłopskie. Jedyną nicią, łączącą te dwie kompozycje w ramy jednej całości, jest postać głównej bohaterki, Janki Orłówskiej. Dzieje jej, tworzące właściwą fabułę obu powieści, są niejako kręgosłupem, dokoła którego rozrasta się samoistnie żyjący miąższ mnóstwa różnorodnych fenomenów, przytłaczający swoją nadmierną bujnością wątły jego organizm. Młoda dziewczyna, Janka Orłowska, córka skromnego naczelnika małej stacji w Bukowcu, żądna wrażeń i sławy aktorskiej, nie mogąc znieść dłużej despotyzmu swego ojca, który zmusza ją do cichego życia domowego, opuszcza dom rodzinny i jedzie do Warszawy, gdzie wstępuje do teatru ogródkowego. Tam spotyka ją jednak zawód i przykre rozczarowanie. W małym światku aktorskim panuje zawiść, podłość, oszczerstwo i kłamstwo. Intrygi kolegów i koleżanek i kabotynizm starego dyrektora Cabińskiego i jego żony zagradzają jej drogę do triumfów na scenie, a nieuczciwość jednego z aktorów, któremu się oddaje, wiedziona iszczerem uczuciem, pozbawia ją złudzeń miłosnych odziera z wiary w życie. Zrozpaczona postanawia popełnić samobójstwo. Zamyka się w chambres garmes i wypija truciznę.
 W „Fermentach“ widzimy już Jankę zpowrotem w domu ojca w Bukowcu. Uratowana od śmierci, pędzi