Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/49

wistości, protestują przeciw obłudzie i pseudomoralności, karmią się marzeniami o innej i nieprawdopodobnej przyszłości, chcąc zrzucić narzucone jarzmo płytkiego bytowania, ale nie mogąc przezwyciężyć piętrzących się, tysiącznych trudności, otoczone zewsząd murem przesądów, ciemnoty, nędzy i nieporozumień, rezygnują wkońcu z szerokich lotów i poddają się bezwładnie rzeczywistości.
 Uosobieniem tych walk jest bohaterka powieści Janka, w której koncentrują się wszystkie bunty i załamania, ujawnione z plastyczną i jaskrawą siłą wyrazu. Posiada szalony temperament, który wybucha w niej żywiołowo, buntując się przeciw despotyzmowi napół obłąkanego ojca, obłudzie prowincjonalnego życia, przeciw „jarzmu wegetacji prowincjonalnej”. Gwałtowna jej natura wyzywa cały świat do walki o swoje prawo do szczęścia indywidualnego, do zaspokojenia swoich marzeń i pragnień. Ale nie umie tych pragnień określić, nie umie ich sobie uświadomić. Pragnie „czegoś, potężniej działającego na jej temperament, czegoś, coby ją porwało całą i na zawsze”, „chce mieć piękno — Szczytnem, zło — choćby zbrodnią, czyn wszelki — tytanicznych rozmiarów”, ale słaba jej wola rozbija się o każdy ostry złom codziennego życia, a szalony jej temperament, prący ją do wielkich czynów, rozprzęga się w śmiesznych, drobnych atakach histerycznych, w jałowych, bezpłodnych „fermentach”, które po szałach gwałtownej burzy prowadzą do jeszcze bardziej pospolitej bezsilności.
 W „Komedjantce” przedstawił Reymont walkę wewnętrzną Janki na tle świata aktorskiego. Wszystkie postacie aktorów, nakreślone z niezwykłą plastyką i bystrą spostrzegawczością, są ujawnieniem różnych kształtów i form, fermentujących w atmosferze pospolitego życia indywidualizmów. W każdym z aktorów objawia