Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/61

IV

EPOS

 Narastająca nieustannie świadomość twórcza i dążność do ujęcia żywiołowej swej natury w karby planowej pracy konstruktywnej, opartej na mocnych zasadach estetyki, doprowadziły Reymonta do momentu przełomowego w jego dotychczasowej twórczości. Skupił się wewnętrznie i dojrzał. W pierwszych nowelach i opowieściach, w „Komedjantce” i „Fermentach”, hołdował jeszcze impresjonizmowi, pławiącemu się w zmiennej i ruchliwej orgji barw, postaci i epizodów, rozkoszował się ponoszącym go w różne strony temperamentem, sycił się nadmiarem energji i siły. Już w „Ziemi obiecanej“ usiłował poddać te rozbieżne i rozszalałe elementy jakiejś koordynującej je sile, ująć je w ramy jednolitego obrazu, dać syntezę życia wielkiego środowiska przemysłowego, Łodzi. Brakło mu jednak tej koordynującej siły — idei, nie przezwyciężył w sobie żywiołowego temperamentu, nie poddał się żelaznym prawom planowej konstrukcji.
 Uczynił to dopiero w „Chłopach”. Proces przemiany wewnętrznej musiał trwać dłużej, zanim z Reymonta-impresjonisty wyrósł dojrzały i świadomy swych środków artystycznych Reymont, twórca epopei. Nie poszło to Reymontowi łatwo. Walczył z opornym duchem bezładu i braku miary, zanim go zwyciężył. Wiadomo, że pierw-