Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/67

tych dwu potężnych uczuć rodzi się dramat, który stanowi główną treść epopei i jak burza przelatuje nad głowami chłopskiej gromady, porywając z sobą krwawe ofiary zamętu.
 Pożogę namiętności roznieca w spokojnych Lipcach najpiękniejsza dziewczyna wsi, chłopska Helena homerowska, Jagna, „piękna, biała na gembie a urodna kiej jałowica”. Zalecają się do niej wszyscy parobcy, ale nazabój kocha się w niej Antek, syn najbogatszego gospodarza, Macieja Boryny, młody chłop o stalowych muskułach, który żarty miłością do niej, zaniedbuje się w pracy i zapomina o swojej żonie, Hance. Miłość porywa Antka i Jagnę w ramiona żywiołowej namiętności, która spala im ciała i dusze i trawi piekielnym ogniem niezaspokojonej żądzy. W szale tym, który chłonie z dziką zajadłością pierwotne ich natury, nie ustają nawet wtedy, gdy Jagna zostaje żoną Macieja Boryny i macochą Antka. Fala namiętności i żądzy porywa w swój wir najtęższych ludzi wsi i zaślepia ich w oszałamiającym szale walki. Syn staje przeciw ojcu, ojciec poprzysięga krwawą zemstę synowi, chłop walczy z chłopem z dziką furją i zajadłością. Posiew zła rozszerza się jak niszczycielski ogień, porywając w swoje odmęty coraz inne ofiary. Z miłości do Jagny stacza Antek krwawą walkę z Mateuszem, zagryza się z ojcem, podburzając przeciw sobie całą wieś. Namiętność do Jagny chwyta potem w zdradzieckie sieci statecznego wójta, doprowadzając go do zguby, a wkońcu rozpłomienia niszczycielski ogień w sercu młodego kleryka Jasia. Rozpętany żywioł miłości sieje w gromadzie niepokój i nieład, rozsprzęga jedność, nadszczerbia silny organizm gromadzkiej społeczności. Ale przychodzi chwila odwetu. Przeciw rozsprzężającej sile namiętności powstaje zgwałcone uczucie gromadzkiej etyki społecznej, która w imię niewzruszonych swych praw, broniących odwiecznych zasad swej