Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/75

ta nowoczesna epopeja, ten nowy rodzaj, to odkrycie artystyczne, które literaturze europejskiej dał Reymont jako owoc skończony w „Chłopach”, a które przygotował, zbierał od początku swojej twórczości do Ziemi obiecanej” (Adam Grzymała Siedlecki: „Władysław Reymont”. Studjum. Przedmowa do zbiorowego wydania pism Reymonta, str. 25—26).
 Niektórzy krytycy wymieniają jeszcze jeden pierwiastek epicki „Chłopów”, nadający im niezwykle ważne dla ich koncepcji ideowej znaczenie: symboliczny charakter postaci i obrazów. Bardzo wiele krytyków polskich i zagranicznych (szczególnie niemieckich) uważa za symboliczną niemal każdą postać „Chłopów” , wiele widzi np. w Jagnie „symbol kobiety wogóle” (Czesław Jankowski: „Chłopi“ Reymonta i krytyka niemiecka. Str. 11). Inni natomiast dopatrują się symbolu jedynie w poszczególnych obrazach. Jedni biorą za punkt wyjścia moment śmierci Boryny^ gdy sieje ziemię jako ziarno, i uważają go za naczelne zagadnienie epopei: „rdzeń pojęcia chłopa jako siewcy ludzkości” (Wilhelm Feldman: Współczesna literatura polska. Wyd. VIII. Str. 138). To znowu w obrazach buntu widzą „rozpęd dla wydobycia wiary chłopskiej w ład i sprawiedliwość“ (ibid). Inni znowu widzą symbol religijny w scenie wypędzenia Jagny ze wsi, które „następuje pośrednio na skutek jej grzesznej miłości do mającego zostać księdzem i noszącego już sutannę syna organisty”, i stwierdzają w epopei „religijny ład”, uznając jej nieprzemijającą wielkość głównie dlatego, że „przepojona jest potężnym duchem katolicyzmu” (Anatol Stern: Władysław Reymont „Wiadomości Literackie , nr. 50 (102), str. 1). Dla niektórych krytyków ta sama scena ma znaczenie mitologiczne, a Jagna urasta do miary symbolu, już nie poetyckiego tylko, ale mitologicznego (Jagna, pierworodna córa Chaosu jako pramacierz Ziemia, jako matka