Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/92

wyczerpujący obraz jego życia we wszystkich odcieniach i rozgałęzieniach. Z racji swej dążności do wydobycia najaw najtęższych sił w narodzie wyznacza naturalnie poważne miejsce warstwie chłopskiej, widząc w niej zdrowe zarodki przyszłej potęgi narodu. Obok bohatera Zaręby, będącego przedstawicielem nieskażonego zgnilizną i rozkładem moralnym odłamu szlachty, stawia Reymont trzech innych bohaterów, wyzwolonego chłopa, jego ordynansa, Kacpra i nieustraszonych parobków Staszka i Maciusia. Oni są wyrazicielami budzącej się z bezczynności i niewoli społecznej warstwy chłopskiej, która organizm narodu zasila nową energją i żywotną siłą. Nie działają oni jeszcze pod wpływem świadomej woli, kierując się raczej nieomylnym instynktem chłopskiego rozumu, podświadomemi odruchami zdrowej moralnie natury. Oddani duszą i ciałem sprawie wyzwolenia narodu, biorą czynny udział we wszystkich głównych działaniach. Za nimi zaś stoi olbrzymia społeczność chłopska, która pojawia się po raz pierwszy w zorganizowanej i aktywnej postaci na polach bitew pod Racławicami i na ulicach Warszawy. Przed nią otwiera się droga do wolności nietylko politycznej, ale także społecznej, muszą ją jednak wywalczyć krwawym znojem w bojach o niepodległość ojczyzny.
 Mimo usilnej tendencji, aby warstwie chłopskiej wyznaczyć w powieści miejsce uprzywilejowane, jako najzdrowszemu czynnikowi narodowemu, dbałość o harmonję artystyczną dzieła nakazała Reymontowi zachować odpowiednią proporcję w rozkładzie wszystkich warstw reprezentujących naród. Chłopi wchodzą więc do powieści równie epizodycznie, jak magnaci, szlachta, wojsko i mieszczanie, jakkolwiek rzucone jest na nich najsilniejsze światło.
 Dążeniem Reymonta było uchwycenie w trylogji zbiorowego wysiłku narodu, całości duszy polskiej, aby