Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/97

Ta strona została skorygowana.

nym obserwatorem. Wyczuwa doskonale każde drgnienie duszy, chwyta najdrobniejsze jej odruchy. Do głębi tej duszy nie wdziera się Reymont żmudną metodą analityczną, ale prostą drogą notowania bezwiednych odruchów i poruszeń duszy, porywów serca i zmysłów, gry instynktów ludzkich. Nie wdaje się więc nigdy w analizę introspekcyjną, nie szuka motywów dalszych, nie przybierających kształtów dotykalnych, dostępnych zmysłowemu badaniu, ale wnika w psychologię swych postaci bezpośrednio, bądź na podstawie obserwacji zewnętrznej, bądź przy pomocy wrodzonej intuicji. W ten sposób odkrywa i stwarza wielkie namiętności, szalone żądze i uniesienia, w ten sposób utrwala najdrobniejsze poruszenia, nawet podświadome stany duszy. Ta intuicyjna zdolność wnikania w dusze ludzkie pozwala Reymontowi na stwarzanie nietylko całej galerji postaci ludzkich o najróżnorodniejszych fizjognomjach psychicznych, o plastycznych i wyrazistych rysach, ale również na budowanie wielkich, spiżowych charakterów swoich głównych bohaterów.
Reymont jest więc psychologiem — obserwatorem, który, opierając się twardo na ziemi, zbiera fakty duchowe i przedstawia je w formie już gotowej, zmienionej w czyn, ruch lub namiętność.
Ze zdolnością obserwacji wzrokowej i zapamiętywania rzeczy postrzeżonych łączy się ściśle^ trzeci potężny element talentu Reymonta — wyobraźnia. Reymont jest twórcą całego szeregu wspaniałych, zadziwiających bujną wyobraźnią obrazów, brawurowych, pełnych żywiołowego rozmachu scen i wysoce artystycznych wizyj. Wyobraźnia jego, działająca z niewyczerpaną siłą i płodnością, wyrzuca te obrazy i wizje bez wytchnienia i wypoczynku, przesuwając je przed naszemi oczyma z taką szybkością, jak w kinematografie. Świadczy to o łatwości, z jaką wyobraźnia ta pracuje.