Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/20

1930—1939 termin ten dosyć powszechnie funkcjonował^[1], niezależnie od tego, czy dany badacz znał doktrynę praskich strukturalistów^[2] i czy z niej korzystał w swojej praktyce krytyczno-literackiej.
 Mimo to ani w sposób generalny, ani też w stosunku do poszczególnych myślicieli polskich z początku XX wieku nie zostało dotąd prześledzone i opracowane zagadnienie o wadze podstawowej: kiedy mianowicie i u którego z owych myślicieli termin struktura najpierw się pojawił i począł funkcjonować jako narzędzie interpretacyjne?
 Wygląda, że u Stanisława Brzozowskiego, ale bez szczegółowych badań trudno o pewność całkowitą. U Brzozowskiego zaś dopiero poczynając od Legendy Młodej Polski (1910), której podtytuł brzmi przecież: Studia o strukturze duszy kulturalnej. W Ideach i Głosach wśród nocy rozprawy, które powstały później od Legendy Młodej Polski, posiadają liczne znamiona myślenia strukturalnego; rozprawy wcześniej napisane, a w tych obydwu książkach pomieszczone, tego piętna nie noszą.
 Również Ostap Ortwin jako wydawca i przedmówca Głosów wśród nocy świadom był strukturalizmu Brzozowskiego, przypisując jego utrwalenie się w umyśle pisarza głębszemu zaznajomieniu z kulturą i literaturą angielską:

 Zetknięcie się żywe i bliskie z naczelnymi przedstawicielami kultury angielskiej zaostrza u Brzozowskiego z jednej strony właściwy mu zmysł ogarniania całości zbiorowych organizmów historycznych, udoskonala zdolność ujmowania wielkich dziejowych planów w ich zasadniczych rysach, rozwija swoistą metodę rozpatrywania wszystkich pierwiastków twórczości literackiej, jako składowych momentów i wykładników pewnych struktur kulturalnych o dalekich, w miąższ biologicznego, obywatelskiego i prawnego ustroju życia sięgających perspektywach^[3].

 Nie sposób we współczesnej humanistyce polskiej wnikać we wszystkie skomplikowane typy i rozgałęzienia problematyki strukturalnej. Przypominam tylko pozycje najważniejsze.

 Stanisław Ossowski w książce Struktura społeczna w klasowej świadomości, ustalając znaczenie terminu struktura oraz jego pochodzenie

1. Mogę się powołać na własny język krytyczny i używanie w nim terminu struktura, por. K. Wyka Stara szuflada, Kraków 1967, s. 67, 98, 105.
2. Por. Praska szkoła strukturalna w latach 1926—1948. Wybór materiałów. Warszawa 1966. Seria: U źródeł współczesnej stylistyki, 4.
3. S. Brzozowski Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej, Lwów 1912, 8. XVI.