Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/262

wości rozwojowych i interpretacyjnych wynikających z tego przegubu. Wskazują na to takie artykuły, jak np.: E. Csaté „Kraj lat dziecinnych” Leona Schillera („Dialog”, 1964. nr 3); — R. Taborski J. A. Kisielewski między naturalizmem a modernizmem („Dialog”, 1964, nr 10); — Z. Greń Nie więcej, czyli o Przybyszewskim („Dialog”, 1965, nr 1); — J. Kłossowicz Zaczęło się w Młodej Polsce („Dialog”, 1966, nr 5). Dowodzi tego również kompetentnie i starannie opracowana antologia Myśl teatralna Młodej Polski (wybór: I. Sławińska i S. Kruk, Warszawa 1966).
 Wśród tych wystąpień należy oddzielnie zanotować artykuły Zygmunta Grenia (Pierwsze potyczki o odzyskanie Młodej Polski, „Życie Literackie”, 1966, nr 32; O Przybyszewskim — polemicznie, „Życie Literackie”. 1966, nr 33), jako świadectwo perwersyjnego oddziaływania przewrotnej myśli Przybyszewskiego. To znaczy świadectwo przyciągania, które ten pisarz wywiera, a jednocześnie zasady: chciałabym, ale boję się... Stwierdzając taką postawę wśród najmłodszych, Greń jednocześnie słusznie postuluje:

 „Mimo wszystko wydaje się, że powrót do Przybyszewskiego, demonstrujący się tak spontanicznie, będzie trudny, albo jałowy, albo tylko powierzchownie ekscytujący. Będzie taki, jeżeli potraktujemy i dziś tego pisarza jako zjawisko samoistne, jako «smutnego szatana» i prekursora naszych współczesnych młodych szatanków zapuszczających sobie brody i obfite fryzury. Powrót ten mógłby być wtedy istotny, gdybyśmy zobaczyli nie tylko tego autora, ale również jego współczesnych, gdybyśmy zobaczyli problematykę Młodej Polski jako dramatyczny fragment okresu przełomowego pomiędzy dziewiętnastowieczną stabilizacją pozytywistyczną a dwudziestowiecznym niepokojem rozpadających się społeczeństw, niepewną i z dnia na dzień coraz mniej nadziei niosącą człowiekowi dynamiką rozwoju cywilizacyjnego. Można by wtedy w tamtym młodopolskim niepokoju widzieć dramaty bardzo bliskie tym, które są nam współczesne”. (O Przybyszewskim — polemicznie).


 ANEKS III (do str. 66)

 Późniejsze wypowiedzi Artura Górskiego (por. Tomasz Weiss Od prometeizmu do mesjanimu narodowego, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku. Młoda Polska, s. 105—128) na temat przeżycia pokoleniowego modernistów trudno cytować w tekście jako świadectwa okresu. Warto jednak pamiętać, że po licznych meandrach z późniejszych lat — Górski do końca życia nie zmienił zdania o genezie ideowej pokolenia, tyle że nieoczekiwanie i w przystosowaniu do naszych czasów zaktualizował argumenty w tej sprawie. Świadczy o tym spisane na niewiele lat przedTadeusz Miciński w Krakowie (1895—1901), a w nim następujące ustępy: