Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/336

stą, przejętą z historii sztuki — „Jugendstil”^[1], której odpowiednikiem jest właśnie secesja.
 Des Loges, mówiąc o jednolitości stylowej okresu, przypominał jednak o równocześnie działającej silnej grupie „epigonów realizmu”. Przy różnym rozumieniu treści pojęć „realizm” i „realizm krytyczny” oraz ich stosunku do „naturalizmu” i „impresjonizmu”, pojęcia te wystąpiły jako powtarzające się składniki w powojennych rozważaniach o literaturze Młodej Polski, począwszy od Zarysu współczesnej literatury polskiej (1951) Kazimierza Wyki.
 W skrypcie tym zarysowała się również inna znamienna tendencja okresu powojennego — ekspansja pojęcia „ekspresjonizm”. W okresie międzywojennym nazwie tej nadawano zasięg bardzo różny: jedni^[2] stosowali ją do grupy poznańskiego „Zdroju”, drudzy^[3] rozszerzali ją na niektórych poetów dwudziestolecia (Tuwim, Iłłakowiczówna), inni jeszcze (na przykład Kazimierz Czachowski) — obejmowali nią całą literaturę dwudziestolecia, silnie naruszającą zasady werystyczne (na Zachodzie na przykład także futuryzm, surrealizm, twórczość Joyce’a). Ale równocześnie sami twórcy programu ekspresjonistycznego (Przybyszewski, Stur) wskazywali na romantycznych i młodopolskich prekursorów i pod ich wpływem już w roku 1919 Feldman pisał:

 Forma ekspresjonizmu, chwytanie czystej wizji uczucia w barwach jego zasadniczych, nie jest zresztą literaturze obca. Znajdziemy ją u Słowackiego, jest ona tajemnicą stylu Przybyszewskiego, tłumaczy koncentrację i sugestywność Wyspiańskiego, śmiałość „nierealnych” Micińskicgo obrazów^[4].

 Dzieje ekspresjonizmu w polskiej krytyce i nauce o literaturze to zresztą temat wymagający osobnego omówienia. Tu wystarczy nadmienić,

1. Np. V. Klotz Jugendstil in der Lyrik, „Akzente”, 1957; — E. Klein Jugendstil in deutscher Dichtung, Koln 1958; — C. David Stefan George und der Jugendstil, w: Formkräfte der deutschen Dichtung vom Barock zur Gegenuart, Göttingen 1963. Por. też J. Hermand Jugendstil, ein Forschungsbericht, „Deutsche Vierteljahrschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte”. 1964, nr 1—2.
2. K. Klein Ekspresjonizm polski, „Przegląd Humanistyczny”, 1932, nr 4—5; — S. Kasztelowicz Tragicy doby bez kształtu, Cieszyn 1933.
3. S. Kołaczkowski Uzupełnienie do: W. Feldman Współczesna literatura polska, Kraków 1930, 6. 647—653, 666. Por. też Ekspresjonizm w powieści historycznej, „Prosto z mostu”, 1938, nr 34.
4. W. Feldman Współczesna literatura polska, 1907—1918, t. III, Warszawa 1919, s. 180.