Królu! ociec mój zabit; ja o pomstę proszę;
Za sobą prosząc, oraz, twoją sprawę wnoszę....
Słońce, co wszytko widzi, nic nie widzi, coby
Mogło-ć słusznie nagrodzić krew takiej osoby!
Obierz sama, ojczyzno! sama życz buławy,
Kogo do tak pamiętnej godnym widzisz sprawy;
Pod któregobyś głowy i piersi zaszczytem,
Z chwały Bożej, z całości swojej depozytem,
Bezpiecznie zostawała, aż Bóg, twój obrońca,
Zruci miesiąc pod nogi prawdy swojej słońca!
Wszyscy oczy i serca na jednego zgodnie
Obrócą Chodkiewicza; tak się zda, że miodnie,
Że dzieła nieśmiertelne, których mu nie szczędzą
Późne wieki, siwy włos, ze skroni mu pędzą;
Mars z oczu, powaga mu sama bije z twarzy!
Tak się w nim wielkość męstwa i swoboda parzy,
Że mu szczere tryjumfy może czytać z czoła.
Kogo szukać, dla Boga? Ciebie dzisia woła
Ta wiekopomna praca, waleczny Karolu!
Jeszcze Cię też nie znano w Konstantynopolu;
Poznają, co za ludzie idą z naszej Litwy,
Kiedy serdeczny Polak siędzie na koń przy twéj
Doskonałej biegłości, o której sąsiedzi
Niech powiedzą: uparta Moskwa, bitni Szwedzi.
W obozieś się urodził, urosłeś na łęku,
Odbieraj-że buławę dziś z królewskich ręku,
I, jeśli tak chcą nieba, ostatniej ćwiczyzny
Dopędzisz na usłudze kochanej ojczyzny!
Ogłosiwszy swe imię na wschód słońca cały,
Będziesz burzył górnemi Turków arsenały!
- ↑ Skarga Ximeny (czyt.: Chimeny, imię hiszpań.). Słynny dramat klasyczny P. Corneille’a (Kornela p. t. Cid, oparty na romancach (balladach) rycerskich hiszpańskich o zwycięzcy Maurów, Rodrigu, przetłómaczony został przez A. Morsztyna prawdopodobnie za pobudką królowej M. Ludwiki (Francuzki) i pod tytułem: „Cid albo Roderik, komedja hiszpańska“, wystawiony został w r. 1661 na zamku warszawskim (w czasie sejmowym): jest to pierwszy dramat francuski, przetłómaczony na język polski. Tłómaczył „Cida“ w naszych czasach S. Wyspiański. Skarga Ximeny spowodowana została zabiciem ojca jej przez Rodriga w pojedynku: Ximena kocha Rodriga i — mimo te wstrząśnienia — zostaje później żoną wybawiciela ojczyzny.
Zwycięstwo z Maurów (latynizm) — zw. nad Maurami: za którą — przez którą, t. j. krew ojca Ximeny, zranionego w bojach z Maurami: mężobójstwo — zabójstwo (człowieka) — nazwa, używana także w prawodawstwie polskiem. - ↑ Chodkiewicz hetmanem (z „Wojny Chocimskiej“ W. Potockiego). Rozdział z „części wtórej“ poematu. Bliższe szczegóły o „Woj. Choc.“ patrz obj. do str. 41. Karol Chodkiewicz objął stanowisko hetmana wielkiego po Stanisławie Żółkiewskim, który w r. 1620 zginął pod Cecorą. Rozdział ten dziwnie podobny do „Obioru“ (hymn wstępny i wiersze następne) w Konradzie Wallenrodzie“ Mickiewicza.
Zruci miesiąc — t. j. znak (sztandar) turecki (pod nogi słońca „prawdziwej wiary“); których mu nie szczędzą późne wieki i t. d. — nawet „w późne wieki“ dokonywa czynów nieśmiertelnych; Mars z czoła — dzielność, męstwo („bije mu“ z oczu); łęk — część siodła („urosłeś na siodle“): ćwiczyzny — ćwiczeń, trudów (wojennych kampanji): górnemi arsenały — zwycięską bronią.
