Strona:Klejnoty poezji staropolskiej (red. Baumfeld).djvu/369

zywanych nieraz proroctwami) jako przestrogi, z natchnienia idące.
 Wróżka o upadku mocy tureckiej. Rozdział z większego poematu S. F. Klonowicza p. t. Pożar, upominanie do gaszenia i wróżka o upadku mocy tureck. (jest to powtórne opracowanie części poematu łacińskiego Klon. p. t. Victoria deorum. Jedna z licznych pobudek literackich w Polsce do wojen z Turkami. Ustęp charakterystyczny jako wyraz prawdziwej pasji wojennej.
 Sceptrum (łaciń.) — berło; nie bywając w szyku — bez bitwy; nikczemnie — nadaremnie; ćmę — mnóstwo; w mordziech — w zabijaniu, w trupach; światłości deptane — świętości (kościelne) poniszczone.
 Pluton zagniewany zwoływa piekielną czeladź. Przekład „Jerozolimy wyzwolonej“, wydany przez Piotra Kochan., uchodzi, obok przekładu „Orlanda szalonego“ (L. Ariosta) przez tegoż poetę, za jedno z najlepszych dzieł tłómaczonych literatury staropolskiej. Wpływ sięgał aż do Mickiewicza. Tytuł pełny I. wydania: Goffr. abo Jer. wyzwolona Torquata Tassa przekładania Piotra Kochanowskiego, sekretarza Jego K. M.“ Wydanie nowe Luc. Rydla — Kraków. Bibl. Pisarz. pol. Akad. Umiejęt. — Torquato Tasso, poeta włoski, ur. 1544, um. 1595, „Goffreda“ wydał w r. 1580, przedstawia w nim walki,„Krzyżowców“ o Jerozolimę.
 Pluton — tutaj: bóg piekieł (starogrecka mitologja), przeździęki — koniecznie; Arpije (Harpije), Centaury, Sfingi, Gorgony i t. d. — potwory, o ciele częścią ludzkiem, częścią zwierzęcem; Atlas — pasmo górskie w Afryce, także: postać mitologiczna, dźwigająca niebo na barkach; miąższy — gruby.
 Nagrobek Osmanów. Kazanie to wypowiedział Birkowski z powodu zabicia sułtana tureckiego Osmana przez zbuntowaną gwardję (janczarów).
 Juljana Apostatę — cesarza rzymskiego, odstępcę od wiary chrześcijańskiej; Nabuchodonozor — król babiloński: Alkoran (Koran) — księgi święte mahometańskie: fazjanów — bażantów: Prometeusz — bohater grecki, legendarny, który dla szczęścia ludzi ogień z nieba porwał i potem śmiało oparł się gniewnym bogom, za co, przykutemu do skaly, sęp wyżerał wątrobę.
 Kozaczyzna. Jest to jedna z t. zw. Sielanek ruskich B. Zimorowicza, w których włościanie (stąd „Sielanka“) rozmawiają o okropnościach zamieszek i rzezi kozackich i tatarskich: imiona włościan małoruskie, gdyż rzecz dzieje się na Rusi Czerwonej. Wydane Sielanki ruskie w r. 1663. Napad, w „Kozaczyźnie“ opisany, miał miejsce w r. 1648 w cza-