Strona:Klemens Junosza-Nasi żydzi.djvu/165

czyli i walczą przeciw szkołom wyznaniowym chrześciańskim, jaki gorący udział przyjmowali w sławnym „Kulturkampfie“ niemieckim, jak głosowali we Francyi za skasowaniem klasztorów, wypędzeniem Sióstr miłosierdzia ze szpitali i t. d. — można być prawie pewnym, że nie żałowaliby w wiekach średnich batogów dla ludności obcoplemiennej i obcowyznaniowej, oddanej wyłącznie studyom religijnym.
 Ale dajmy pokój przypuszczeniom i zajmijmy się raczej tem, co jest w rzeczywistości i na co patrzymy obecnie.
 Uderzają tu w oczy przedewszystkiem dwa fakta, a mianowicie: niesłychanie szeroka swoboda nauczania i kształcenia swych dzieci, pozostawiona żydom przez rządy — drugi, osobliwa stronność ludzi, którzy za pośrednictwem prasy, do pewnego stopnia przynajmniej, opinią publiczną kierują.
 Pomówmy naprzód o pierwszym.
 Wspominaliśmy już, że za ostatnich czasów istnienia Rzeczypospolitej i później za księstwa Warszawskiego, za wskrzeszonego w roku 1815 Królestwa, reformą żydów zajmowało się wielu ludzi myślących i poważnych, ale projekta przez nich kreślone kwestyi wychowania religijnego żydów nie