Strona:Krach na giełdzie.pdf/121

Ta strona została przepisana.

bocie było czymś więcej niż stale każdemu zagrażającym niebezpieczeństwem. Nie stanowiło ono tam możliwości, lecz normalny stan rzeczy. A oto jak kształtowało się ono w USA, Niemczech i Wielkiej Brytanii w stosunku do ogółu robotników w tych krajach:

Bezrobocie w odsetkach
(przeciętna roczna)
Kraj 1908 1909 1910 1921 1922 1923 1924 1925 1926
USA 16  23  18  12 
Wielka
Brytania
17  14  12  10  11  12 
Niemcy 10  11  18 

Tak więc po pierwszym powojennym kryzysie ekonomicznym w krajach kapitalistycznych przez wiele lat klęska braku pracy utrzymywała się w takich rozmiarach, jakich dawniej nie osiągała nawet w czasie samego kryzysu. Masowe bezrobocie było bezpośrednim skutkiem obniżenia tempa wzrostu produkcji przemysłowej oraz chronicznie niepełnego wykorzystywania mocy produkcyjnych w wielu krajach.


Kres jedynowładztwa kapitalizmu

Wszystkie poprzednie kryzysy ekonomiczne — to periodyczne załamania biegnącej wzwyż linii ogólnego rozwoju kapitalizmu. Wywoływane były przelotnymi i powierzchownymi zaburzeniami w gospodarce. System kapitalistyczny utrzymywał się mimo nich w równowadze i jako całość wykazywał stałą tendencję rozwojową. Narzucał swe panowanie coraz to nowym krajom. Rozwój wymiany międzynarodowej, podboje kolonialne i wywóz kapitału, wszystko to rozszerzało rynek światowy i uzależniało odeń nawet najbardziej zacofane zakątki świata. Wywóz kapitału przyśpieszył wzrost przemysłu i stosunków kapitalistycznych w krajach Azji, Afryki, Ameryki Południowej i Oceanii. Tak więc również w krajach, w których do niedawna panowały półfeudalne lub nawet półniewolnicze stosunki, kapitalizm silnie się