Strona:Krach na giełdzie.pdf/123

wraz ze zwycięstwem Rewolucji Październikowej i ukształtowaniem się pierwszego na świecie państwa socjalistycznego. M.in. pod wpływem tych faktów nastąpił znaczny rozwój walki klasowej i rewolucyjnych partii robotniczych na świecie. Powstały liczne partie komunistyczne, które swe naczelne zadanie widziały w obaleniu przeżytego już ustroju. Zwłaszcza na początku tej epoki doszło do wielkich bitew klasowych, głównie na obszarze Europy środkowej; powstały rządy robotniczo-chłopskie w Bawarii i na Węgrzech, w wielu krajach spaliły na panewce próby rewolucji proletariackich.
 Tak więc świat po Rewolucji Październikowej różnił się bardzo wyraźnie od świata z okresu poprzedzającego ją. Nastąpiły znaczne zmiany w samych państwach kapitalistycznych. Wszędzie zaczęły odgrywać istotną rolę partie związane, w różny zresztą sposób, z masami pracującymi. W niektórych krajach ukształtowały się silne partie komunistyczne, w innych nabrały znaczenia partie socjaldemokratyczne i chłopskie.
 Kapitaliści nie mogli już rządzić po staremu. W okresach znacznego natężenia walk partie socjaldemokratyczne i częściowo chłopskie obejmowały rządy, rozładowując w ten sposób niezadowolenie mas. Tak było m.in. w Polsce, gdzie na czele pierwszych rządów w 1918 r. stanęli socjaliści. W Niemczech socjaldemokratyczne rządy trwały kilka lat, a w 1919 r. prezydentem Niemiec został socjaldemokrata Ebert. W Wielkiej Brytanii Labour Party rządziła w latach 1924 i 1929—1931. W Szwecji od roku 1934 rządzi socjaldemokracja. Później, w 1936 r., powstały we Francji i Hiszpanii rządy Frontu Ludowego popierane przez całą lewicę społeczną. Waliła się w gruzy wiara w wieczność i niewzruszoność kapitalistycznego ustroju. Z drugiej strony kapitaliści próbowali utrzymać swą władzę przy pomocy terroru. Pojawiły się rządy faszystowskie czy półfaszystowskie, jak m.in. we Włoszech, Niemczech, Portugalii i niektórych krajach Europy środkowej.
 Zmieniła się też w zasadzie pozycja polityczna i społeczna robotników. Klasa robotnicza wywalczyła szerokie ustawodawstwo socjalne, m.in. ograniczenie dnia pracy do 8 godzin, powszechne prawo wyborcze objęło zdecydowaną większość krajów europejskich.