nych) w 1929 r. były wyższe o 35% niż 4 lata później. Oznacza to, że podczas kryzysu lat 1929—1933 płace spadły do poziomu z czasów kryzysu 1921 r., a tym samym do pozioma płac w latach poprzedzających pierwszą wojnę światową. Obraz ten jest jeszcze bardziej drastyczny, gdy weźmiemy pod uwagę również płace pracowników rolnych. Ich sytuacja pogarszała się nawet w stosunku do robotników przemysłowych. Gdy w latach 1915—1919 płaca robotnika rolnego wynosiła przeciętnie 45% płacy robotnika przemysłowego, to w latach 1930—1934 zaledwie niecałe 28%. Stąd też płace realne wszystkich pracowników osiągnęły w latach 1932—1933 najniższy poziom w ciągu całego XX w.
Każdy ekonomiczny kryzys nadprodukcji przynosił klasie robotniczej ogrom nieszczęść, nigdy jednak ciężar tej klęski nie był tak wielki jak w latach 1929—1933, nigdy dotąd zubożenie nie osiągnęło takiego stopnia.
Kryzys lat 1929—1933 szybko ogarnął całą półkulę zachodnią i cały świat kapitalistyczny. W Kanadzie był prawie tak samo niszczący jak w USA. Przemysł został tam unieruchomiony, a produkcja spadła o blisko 42%. Dochód narodowy zmniejszył się o połowę. W czasie strasznej paniki giełdowej w październiku i listopadzie 1929 r. około 5 000 000 000 dolarów w papierach wartościowych poszło z dymem. Więcej niż co czwarty robotnik znalazł się na bruku, bez środków do życia, a realna płaca robotników pracujących zmniejszyła się aż o 30%.
Kapitaliści starali się zepchnąć ciężar kryzysu na barki ludów zamieszkałych w krajach zacofanych i zależnych. Stąd spustoszenia, jakie kryzys wyrządził w Ameryce Łacińskiej. Gospodarka większości tych krajów zależała od górnictwa lub uprawy jednej czy dwóch roślin, przeznaczonych na eksport. Ponieważ ceny tego rodzaju artykułów reagują szczególnie na zmiany na rynku światowym, w krajach owych nastąpiła niemal całkowita dezorganizacja życia gospodarczego.
Wszystkie kraje Ameryki Łacińskiej, na skutek załamania się cen rynkowych na miedź, cynę i wszelkie rudy metali oraz cukier, kawę, bawełnę, kauczuk, owoce i inne artykuły eksportu, przed-
