Strona:Krach na giełdzie.pdf/149

 Liczba świadectw przemysłowych wykupionych dla zakładów przemysłowych (w kategoriach od I do VII) była w 1933 r. mniejsza niż w 1929 r. o 27%, a dla zakładów handlowych o 17%.
 Aby zneutralizować wpływ kryzysu na swe dochody, kapitaliści coraz częściej wchodzili w porozumienia mające na celu takie ustalanie warunków produkcji i cen, które by mimo spadku wielkości produkcji zapewniły możliwie wysokie zyski. Stąd też w tym okresie nastąpiło znaczne przyspieszenie rozwoju wszelkich form zrzeszeń monopolistycznych: karteli, syndykatów, biur zbytu, konwencji itp. Na początku roku 1928 istniało w Polsce 77 porozumień kartelowych, w 7 lat później aż 268. Równocześnie rosła liczba karteli międzynarodowych, w których brał udział polski przemysł; w ciągu wspomnianych 7 lat ilość tych powiązań zwiększyła się z 23 do 104.
 Skartelizowany przemysł w 1934 r. obejmował według danych oficjalnych 37% całej produkcji. Kartele regulowały wytwórczość i zbyt większości kluczowych artykułów przemysłowych. Ogólnopolska Konwencja Węglowa ogarniała blisko 99% produkcji węgla, Syndykat Polskich Hut Żelaznych — 100% produkcji hutniczej, kartel Banku Cukrownictwa — 90% zbytu cukru na rynku krajowym i 100% eksportu.
 By zgarnąć wysokie zyski, kartele starały się utrzymać wysokie ceny na produkowane artykuły. Dlatego 1 tonę węgla (gatunek kostka I) sprzedawały kopalnie należące do Ogólnopolskiej Konwencji Węglowej za 40,5 zł, nieskartelizowane zaś — za 30,5 zł. Faktyczny koszt własny wydobycia wahał się w zagłębiu górnośląskim od 11 do 16 zł. Cena węgla w czasie kryzysu, w przeciwieństwie do zdecydowanej większości towarów, wzrosła o 11%, mimo znacznego spadku zapotrzebowania i zmniejszenia kosztów produkcji w związku z obniżką płac górników. Również cena cukru na rynku krajowym podniosła się w tych latach ze 135 do 141 zł za 100 kg. Kartel cukrowniczy natomiast faworyzował eksport; cena cukru w transakcjach eksportowych obniżyła się z 53,8 zł do 17,3 zł za 100 kg. Straty przy eksporcie musiał pokrywać polski konsument.
 Klasycznym przykładem wyśrubowania ceny przez związki monopolistyczne była cena cementu. W okresie istnienia kartelu cementowego wahała się od 64 zł do 74 zł za 1 tonę. Po przymu-