przyjmiemy za 100, to w 1956 r. wyrażał się on liczbą 71, a w 1962 r. — tylko 68, czyli był gorszy o blisko 33%. Znów pojawił się stan sprzed wojny światowej. Spadały również realne dochody na 1 zatrudnionego, mimo że malała liczba zatrudnionych.
Działo się tak mimo polityki rządu USA w stosunku do rolnictwa, polegającej na hamowaniu jego rozwoju i skupywaniu wielkich mas artykułów rolnych. Wydatki państwowe na rolnictwo, które w roku budżetowym 1947/1948 wynosiły zaledwie 579 000 000 dolarów, w latach 1954/55 — 1957/58 wzrosły do około 4 500 000 000 w skali rocznej. Następowało równocześnie ograniczanie powierzchni zbiorów, zwłaszcza w okresach szczególnych natężeń kryzysu. W 1962 r. ogólna powierzchnia zbiorów była najmniejsza, jaką zanotowano od 1909 r. Rozpoczęła się powolna, lecz stała ruina farm.
W Stanach Zjednoczonych likwiduje się corocznie 100—150 tysięcy gospodarstw. Ogólna liczba farm zmniejszyła się w latach 1945—1954 z 5,9 miliona do 4,8 miliona. Prezydent Kennedy w swoim orędziu z 31 stycznia 1963 r. stwierdził, że 33% farmerów amerykańskich osiąga dochody zaledwie wystarczające na życie. „Ponieważ mają oni tak niskie dochody, nie są w stanie zapewnić członkom swojej rodziny należytego wykształcenia i przygotowania zawodowego, co prowadzi w coraz większej mierze do koncentracji jeszcze większej nędzy w rejonach rolniczych.”[1]
Podobne zjawiska występowały w Kanadzie, Argentynie i Australii. O tym, jak głęboki jest obecnie kryzys agrarny, świadczy fakt, że nadprodukcja artykułów rolnych w wielu krajach kapitalistycznych jest znacznie większa niż w czasie kryzysu lat 1929—1933. W USA, Kanadzie, Australii, Argentynie zapasy pszenicy przekroczyły w 1960 r. poziom z 1930 r. ponad trzykrotnie.
Przez cały okres kapitalizmu monopolistycznego, a w szczególności w latach powojennych, w mniejszym lub większym stopniu, zależnie od fazy cyklu koniunkturalnego, rozmiary istniejących mocy produkcyjnych znacznie przewyższają faktyczne ich wykorzystywanie w produkcji. Tak na przykład amerykańskie przedsiębiorstwa samochodowe rozporządzają maszynami pozwalają-
- ↑ Sytuacja gospodarcza krajów kapitalistycznych w roku 1962 i na początku roku 1963, Warszawa 1964, s. 50.
