Strona:Krach na giełdzie.pdf/71

i maszyny uczestniczyły w budownictwie przedsiębiorstw przemysłowych i linii kolejowych na wszystkich kontynentach świata. Przeważającą część statków parowych zbudowano w brytyjskich stoczniach. Monopol przemysłowy Anglii w końcu lat sześćdziesiątych doszedł do zenitu. Ale był to również początek jego zmierzchu. Proces ten przyśpieszyła sama Anglia, wpływając przez eksport swych kapitałów na rozwój przemysłu na całym świecie, a szczególnie w Stanach Zjednoczonych.
 Tempo uprzemysłowienia i wzrostu produkcji przemysłowej w Stanach Zjednoczonych i Niemczech było szybsze niż w Anglii już pod koniec pierwszej połowy XIX w. Od tego też czasu zaczął powoli wzrastać udział tych krajów w światowej produkcji przemysłowej. Ale bezwzględny przyrost ich produkcji i środków wytwarzania pozostawał znacznie w tyle za angielskim, dystans między tymi krajami a Anglią pod względem poziomu produkcji zwiększał się nadal.
 W latach siedemdziesiątych sytuacja uległa zmianie. Nierównomierność tempa rozwoju krajów bardzo się zwiększyła, a ich poziom ekonomiczny zaczął się szybko wyrównywać. W czasie cyklu 1873—1882 bezwzględny przyrost produkcji przemysłowej w Stanach Zjednoczonych był większy niż w Anglii, a już w okresie pomyślnej koniunktury lat 1868—1873 USA wyprzedziły Anglię pod względem absolutnych rozmiarów budownictwa przemysłowego.
 Najwcześniej Anglia utraciła prymat w nowej gałęzi przemysłu, w stalownictwie. Już od 1869 r. łączna produkcja stali w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Francji i Rosji była większa niż na wyspach brytyjskich; podobna sytuacja w produkcji surówki nastąpiła od 1879 r., w zużyciu bawełny od 1876 r., a w wydobyciu węgla od 1882 r. W następnych latach Anglia zaczęła tracić nie tylko przewagę w stosunku do łącznej produkcji innych krajów świata, ale również pierwsze miejsce. W 1886 r. Stany Zjednoczone zdobyły ogólnoświatowy prymat w wytopie stali, a w 4 lata później w produkcji surówki. W 1892 r. przodowały już pod względem zużycia bawełny, a w 1899 r. w wydobyciu węgla. Pod koniec XIX w. stały się największym mocarstwem przemysłowym na świecie. Do poziomu angielskiego zaczął się zbliżać przemysł niemiecki; od