Strona:KsiegaPamiatkowaMiastaPoznania059.jpg

bliżu tegoż dalsze Wenetowo. Między ziemiami jeżyckiemi a górczyńskiemi występuje osiedle Gaj, znane już w XV wieku jako folwark. Na terenach wildeckich powstaje szpital Św. Łazarza z małem osiedlem. Na północy wyodrębnia się jako osobna jednostka topograficzna Szeląg. Na wschodzie miasta powstaje nowe autonomiczne miasto Stanisławów, później Miasteczkiem zwane; Miasteczko jeszcze w wieku XVIII — mimo zaniedbania przez miasto — było jednostką znaczną, posiadało bowiem w czasie największego zniszczenia miasta 80 domów. Piotrowo otrzymuje w r. 1602 prawo magdeburskie i wchodzi temsamem ściśle w kompleks miejski. Obok Piotrowa wznosi się małe osiedle naokoło karczmy w Berdychowie. Przy Chwaliszewie zabudowuje się w większej mierze Czartorja. Całość Poznania nabiera o tyle innego obrazu, że obok miasta królewskiego, bezwzględnie zresztą dominującego, istnieją inne miasteczka o poważnem na owe czasy znaczeniu gospodarczem, które posiadają własne cechy i liczne rzemiosła, a mianowicie: Chwaliszewo, Śródka, Miasteczko i Św. Wojciech. Ostrów Tumski jest obwarowany. Chwaliszewo i Śródka mają własne ratusze. W pobliżu katedry wzniesiona została akademja Lubrańskiego. Zaludnienie całego Poznania w okresie tym szacuje się na 30 000 mieszkańców; był Poznań w czasie owym miastem sławnem i bardzo wybitnym punktem gospodarczym.
 Z budowli charakterystycznych w czasie tym powstałych wymienić należy: szpital i kościół św. Wawrzyńca na Chwaliszewie, dawny klasztor na św. Rochu, szpital i kościół św. Stanisława z r. 1518, szpital i kościół św. Łazarza, szpital i kościół św. Walentego, początek budowy gmachów jezuickich, kościół Przemienienia Pańskiego i klasztor Bernardynek, klasztor Dominikanek III reguły, pałac Górków, objęty na początku XVII wieku przez Benedyktynki, dawny kościół Franciszkański na Grobli (spalony 1656), kościół Braci Czeskich, Karmelicki od początków XVII wieku. Stanął w owym czasie wspaniały Ratusz renesansowy; Rynek i główne ulice zabudowane zostały strojnemi kamienicami. Przy budowie gmachów jezuickich zniesione zostały dawne kościółki św. Gertrudy i św. Stanisława.
 W drugiej połowie XVII wieku i w początkach XVIII wieku zniszczony został stary Poznań prawie całkowicie przez wojny i liczne klęski elementarne. Gdy już Śródmieście zostało w połowie zrujnowane, to do szczętu niemal zniszczone zostały lekko budowane przedmieścia. Ponieważ wskutek tych nieszczęść miasto się wyludniło, nie było nawet potrzeby podtrzymywania zabudowań za murami. To też przedmieścia osłabły, a niektóre mniejsze nawet zanikły. Restytucja nastąpiła dopiero w wieku XVIII, nie wyszła ona jednakże poza okręg rozbudowy XV wieku. Jedynie przy Św. Marcinie występuje w tym czasie nowa jednostka topograficzna, Piekary. Popsute