Strona:KsiegaPamiatkowaMiastaPoznania061.jpg

w wielkiej liczbie wykorzystywały wody poznańskie: w końcu XVIII wieku było ich na terenie miasta prawdopodobnie 14, wśród nich młyny Kapitulny, Podolny, Podgórnik, Przepadek, Folusz, Folusik, dawny królewski wielki, Bogdanka, Dominikański. Miejsce dawnych młynów zajmowały coraz więcej wiatraki.
 Śródmieście nie zatraciło układu średniowiecznego. W wieku XVIII istniały następujące ulice i place: Rynek, ul. Zatylna przy Bogdance, (doliczano do niej połączenie Rynku z młynem Bogdanką i trakt obecnej ul. Kramarskiej), ul. Wroniecka, ul. Żydowska przed murem, ul. Żydowska za murem, ul. przez żydów Wroniecką zwana, czasem określana jako ulica poprzeczna (mniejwięcej trakt obecnej ul. Mokrej), ul. Średnia (ciąg dalszej tamtej), ul. Drzewna (wschodnia równoległa do Żydowskiej), ul. Złotnicza, także ulicą przy kaplicy zwana (przy kościele Pana Jezusa), ul. Wielka, ul. Szewska, ul. Ślusarska, ul. Woźna czyli Butelska, ul. Międzynożna (była to ulica przy murze na wschodzie miasta, nie zaś — jak niekiedy sądzą — na Rynku), ul. Wodna, ul. Świętosławska czyli Stanisławska (dzisiejsza Jezuicka), ul. Farska (Klasztorna), ul. Ku Farze, ul. Wrocławska, ul. Psia (późniejsza Szkolna), ul. Gołębia, ul. Kozia (sięgająca wówczas do muru na zachodzie miasta), Podgórze (określeniem tem obejmowano uliczki przy kościele i klasztorze Franciszkańskim), ul. Zamkowa. Za murami leżały Wielkie Garbary, ul. Międzymostami, (od bramy Wielkiej do mostu Chwaliszewskiego) i Małe Garbary. Pozostałe jednostki przedmiejskie określano nazwami dzielnicowemi, nie odróżniając specjalnych ulic.
 W stanie takim przeszedł Poznań w r. 1793 pod panowanie niemieckie. Z pierwszych lat rządów pruskich wysuwają się pod względem rozwoju topograficznego miasta Poznania dwa wydarzenia: utworzenie jednej jedynej jurysdykcji na terytorjum miasta Poznania oraz pożar z r. 1803 i jego następstwa. Ponieważ liczne jurysdykcje istniejące na obszarze Poznania w warunkach urzędowej organizacji pruskiej nie mogły utrzymać się przy życiu samodzielnem, a zresztą wogóle istnienie licznych niezależnych miast obok siebie nie było korzystnem dla rozwoju całokształtu, przeto dokonano w latach 1797 i 1800 rozszerzenia królewskiego Poznania na całe właściwe terytorjum poznańskie, to znaczy włączono Św. Marcin. Św. Wojciech, tudzież przedmieścia lewobrzeżne zależne czy to od miasta królewskiego, czy też od kościołów tych, a dalej na prawym brzegu Warty Chwaliszewo, Ostrów Tumski, Ostrówek, Śródkę i Zawady. W ten sposób zyskuje całe terytorjum poznańskie jedną wspólną organizację miejską. Ponieważ równocześnie miasto posiadało szereg wsi, przeto terytorjum wpływów miejskich było bardzo znaczne. Z wsi przejęto z czasów polskich następujące: obie