Strona:KsiegaPamiatkowaMiastaPoznania072.jpg

otrzymał dzielnicę wielkopolską Mieszko Stary. Książęta wielkopolscy na Poznaniu utrzymali się do r. 1296, t. j. do śmierci króla Przemyśla Pogrobowca. Pomiędzy synami Bolesława Krzywoustego rozegrała się w Poznaniu rozstrzygająca bitwa, zakończona klęską Władysława II. W bitwie tej występowało czynnie mieszczaństwo poznańskie. W czasie owym istniał już kościół św. Mikołaja na Zagórzu, w obrębie wyspy Tumskiej. W tymże wieku wznosił się obok Katedry kościół Panny Marji, na Śródce kościół św. Małgorzaty, a na św. Janie stanął kościół i szpital rycerzy Maltańskich, których Mieszko Stary tu osadził.
 W pierwszej połowie 13 wieku rozrosło się miasto tak, że na lewym brzegu Warty istniały osiedla św. Marcina, św. Wojciecha i św. Gotharda z kościołami. Warunki terenowe prawobrzeżne nie odpowiadały wzmacniającemu się miastu. Na Śródkę sprowadzono pierwszy zakon poznański, Dominikanów, czynnych prawdopodobnie przy kościele Panny Marji na Ostrowie Tumskim. Około r. 1231 lokowano Śródkę na prawie niemieckiem. Od czasów Władysława Odonicza rozpoczął się napływ żywiołu kolonizacyjnego do dzielnicy wielkopolskiej i jej stolicy. Korzystając z prądu migracyjnego z zachodu postanowili książęta Przemyśl I poznański i Bolesław Pobożny kaliski zbudować na terenie poznańskim wielkie, potężne miasto i polecili Tomaszowi z Gubina zaludnić lewy brzeg Warty w r. 1253.
 Nowe miasto książęce lokowano na obszernem terytorjum lewobrzeżnem, po wymianie terenów dokonanej z biskupem poznańskim. Osiedle kościoła św. Gotharda, przekazanego w tymże czasie Dominikanom, weszło w ramy nowego miasta. Śródkę odstąpił książę później biskupowi, który zachował ją jako miasto oddzielne. Miasto lewobrzeżne założone zostało na prawie niemieckiem. Przedsiębiorcy lokacyjnemu oddali fundatorowie miasta szereg wsi przyległych książęcych, ponieważ jednak wsie te nie zostały rzeczywiście objęte akcją kolonizacyjną, w niewielkiej tylko ilości utrzymały się przy mieście. Wójt-lokator otrzymał m. i. młyn Henrykowski na Śródce położony; młyn ten przeszedł jeszcze w 13 wieku drogą sprzedaży na własność duchownych. W pierwszych latach po r. 1253 Śródka wchodziła w skład nowozorganizowanego miasta książęcego. Jako miasto biskupie otrzymała Śródka prawo magdeburskie w r. 1288. Książęta przyznali sprowadzającym się do nowego miasta poznańskiego mieszczanom wolność od ciężarów na lat osiem i zapewnili im samorząd i przywileje praktykowane przy lokacji miast. Zamiast przyrzeczonej milicji ochronnej odstąpił później książę miastu część Górczyna.
 Miasto lewobrzeżne, założono według typowych planów kolonizacyjnych. Otoczono je wałami i fosami, a wieku XIV ponadto murem obronnym. Lokacja miasta właściwego poszła składnie. Najważniejsze rzemiosła reprezentowane były