Zagadnienie o państwie nabiera obecnie szczególnej wagi i pod względem teoretycznym i praktyczno-politycznym. Wojna imperialistyczna nadzwyczaj przyśpieszyła a zaostrzyła proces przemiany monopolistycznego kapitalizmu w państwowo-monopolistyczny kapitalizm. Potworny ucisk mas pracujących przez państwo, coraz ściślej i ściślej zespalające się z wszechpotężnymi związkami kapitalistów, staje się coraz potworniejszym. Kraje przodujące — mówimy o ich „tyłach“ — przemieniają się w wojenno-katorżnicze więzienia dla robotników.
Niesłychane okropności i klęski przeciągającej się wojny czynią położenie mas nie do zniesienia, potęgują ich oburzenie. W oczach rośnie międzynarodowa rewolucja proletarjacka. Kwestja o jej stosunku do państwa nabiera znaczenia praktycznego.
Nagromadzone przez dizesiątki lat względnie pokojowego rozwoju pierwiastki oportunizmu stworzyły panujący w oficjalnych partjach socjalistycznych w świecie całym prąd socjal-szowinizmu.
Prąd ten (Plechanow, Potresow, Breszkowska, Rubanowicz, dalej w cokolwiek okrytej formie pp. Ceretelli, Czernow i Sp. w Rosji; Szeideman, Legin, Dawid i in. w Niemczech; Renaudel, Gaide, Vamdervelde we Francji i Belgji; Hyndman i Fabjanism w Anglji i t. d. i t. d.), w słowach socjalizm, w rzeczywistości szowinizm odznacza się podłym lokajskim przystosowaniem „przywódców socja-
