Strona:Lenin - Karol Marks.djvu/14

 „Marks i ja byliśmy bodaj czy nie jedynymi ludźmi, którzy postawili sobie za zadanie wyratowanie“ (z pogromu idealizmu — włączając w to i heglizm) „świadomej dialektyki dla zastosowania jej do materialistycznego pojmowania przyrody i historii“. „Przyroda jest potwierdzeniem dialektyki i właśnie najnowsze przyrodoznawstwo wskazuje, że jest to potwierdzenie niezwykle bogate“ (pisane przed odkryciem radu, elektronów, przemiany pierwiastków itp.!) „gromadzące codzień mnóstwo materiału i dowodzące, że ostatecznie w przyrodzie wszystko się dzieje dialektycznie, a nie metafizycznie“.

 „Wielka podstawowa myśl — pisze Engels — że nie powinniśmy ujmować świata jako kompleksu gotowych przedmiotów, lecz jako kompleks procesów w którym przedmioty, pozornie niezmienne, podobnie jak i ich odbicia myślowe w naszych głowach, pojęcia, podlegają ciągłym zmianom, to powstają, to giną — ta wielka podstawowa myśl weszła od czasów Hegla w takim stopniu w powszechną świadomość, że bodaj nikt jej nie zakwestionuje w jej ogólnej formie. Lecz co innego jest uznawać ją w słowach, a co innego — stosować w każdym oddzielnym wypadku, w każdej danej dziedzinie badań“

 „Dla filozofii dialektycznej, nie ma nic raz na zawsze ustalonego, bezwzględnego, świętego. Na wszystkim i we wszystkim wykazuje ona cechy nieuniknionego przemijania i nic nie może ostać się przed nią, prócz nieprzerwanego procesu powstawania i zanikania, nieskończonego wznoszenia się od niższego ku wyższemu. Ona sama jest tylko prostym odbiciem tego procesu w myślącym mózgu“.

 W ten sposób dialektyka, według Marksa, jest „nauką o ogólnych prawach ruchu zarówno zewnętrznego świata, jak i ludzkiego myślenia“.
 Tę rewolucyjną stronę filozofii Hegla przejął i rozwinął Marks. Dialektyczny materializm „nie potrzebuje żadnej filozofii stojącej ponad innymi naukami“. Z dawnej filozofii pozostaje „nauka o myśleniu i jego prawach — formalna logika i dialektyka“. A dialektyka w pojęciu Marksa, zgodnie także z Heglem, zawiera w sobie to, co obecnie nazywają teorią poznania, gnoseologią, która także winna rozpatrywać swój przedmiot historycznie, badając i uogólniając powstanie i rozwój poznania, przejście od niewiedzy do poznania.
 W naszych czasach idea rozwoju, ewolucji, weszła prawie całkowicie w społeczną świadomość, lecz innymi drogami, nie przez filozofię Hegla. Jednakże idea ta w tym sformułowaniu, które jej dali Marks i Engels, opierając się o Hegla, jest znacznie wszechstronniejsza, znacznie bogatsza w treść, niż pospolita idea ewolucji.

10