Mamy tu przed sobą program i taktykę walki ekonomicznej i ruchu zawodowego na kilka dziesięcioleci, na cały długi okres przygotowywania sił proletariatu „do przyszłej bitwy“. Z tym należy zestawić liczne powołania się Marksa i Engelsa na przykłady angielskiego ruchu robotniczego, na to, jak „rozkwit“ przemysłowy wywołuje próby „kupienia robotników“ (I, 136, „Korespondencja z Engelsem“), odciągnięcia ich od walki, jak ten rozkwit wogóle „demoralizuje robotników“ (II, 218), jak „burżuazyjnieje“ proletariat angielski; — „najbardziej burżuazyjny ze wszystkich narodów“ (angielski) „chce widocznie koniec końców doprowadzić do tego, aby obok burżuazji mieć burżuazyjną arystokrację i burżuazyjny proletariat“ (II, 290); jak zanika w nim „rewolucyjna energia“ (III, 124), jak trzeba będzie czekać mniej lub więcej długi czas „na wybawienie robotników angielskich od pozornej demoralizacji burżuazyjnej“ (III, 127); jak angielskiemu ruchowi robotniczemu brak „ognia czartystów“ (1866; III, 305); jak angielscy wodzowie robotników powstają wedle typu czegoś pośredniego „pomiędzy radykalnym burżua a robotnikiem“ (o Holyoake, IV, 209); jak wskutek monopolu Anglii i póki ten monopol nie pęknie „nic nie da się zrobić z angielskimi robotnikami“ (IV, 433). Taktyka walki ekonomicznej w związku z ogólnym biegiem (i wynikiem) ruchu robotniczego, rozpatrywana jest tutaj nadzwyczaj szeroko, z wszechstronnego, dialektycznego, prawdziwie rewolucyjnego punktu widzenia.
„Manifest Komunistyczny“, traktując o taktyce walki politycznej, wysunął podstawowe twierdzenie marksizmu:
W imię tego Marks w 1848 r. popierał w Polsce partię „rewolucji agrarnej“, „tę samą partię„ która wywołała powstanie krakowskie 1846 roku“. W Niemczech w latach 1848—1849 Marks popierał skrajną demokrację rewolucyjną i nigdy następnie nie cofał tego, co powiedział wówczas o taktyce. Burżuazję niemiecką traktował jako element, który był „od samego początku skłonny do zdrady wobec ludu“ (tylko sojusz z chłopstwem mógłby przynieść burżuazji całkowite urzeczywistnienie jej zadań) „i do kompromisu z ukoronowanymi
