Bauer byli zaproszeni na głównych współpracowników, a w październiku 1842 r. Marks został naczelnym redaktorem i przeniósł się z Bonn do Kolonii. Rewolucyjno-demokratyczny kierunek pisma w okresie gdy Marks je redagował, stawał się coraz wyraźniejszy i rząd naprzód poddał pismo podwójnej i potrójnej cenzurze, a następnie 1 stycznia 1843 roku postanowił je zupełnie zamknąć. Marks musiał w tym czasie zrezygnować ze stanowiska redaktora, lecz i jego odejście nie uratowało pisma, które zostało zamknięte w marcu 1843 roku. Z ważniejszych artykułów Marksa w „Gazecie Reńskiej“ Engels zaznacza oprócz wskazanych poniżej (patrz Literatura)[1] jeszcze artykuł o położeniu chłopów-winiarzy w dolinie Mozeli. Praca dziennikarska przekonała Marksa, że jest on niedostatecznie obeznany z ekonomią polityczną, wziął się więc gorliwie do jej studiowania.
W 1843 r. Marks ożenił się w Kreuznach z Jenny von Westphalen, swą przyjaciółką z lat dziecięcych, z którą był zaręczony jeszcze jako student. Żona jego pochodziła z pruskiej reakcyjnej rodziny szlacheckiej. Jej starszy brat był ministrem spraw wewnętrznych w Prusiech podczas jednego z najbardziej reakcyjnych okresów — lat 1850 — 1858. Jesienią 1843 roku Marks przyjechał do Paryża, ażeby wydawać za granicą radykalne czasopismo razem z Arnoldem Ruge (1802 — 1880; lewy heglista, 1825 — 1830 w więzieniu, po 1848 r. emigrant, po 1866 — 1870 zwolennik Bismarcka). Ukazał się tylko pierwszy zeszyt tego czasopisma „Rocznik Niemiecko-Francuski“. Przestało ono wychodzić z powodu trudności tajnego rozpowszechniania go w Niemczech i z powodu różnicy poglądów z Rugem. W swych artykułach w tym czasopiśmie Marks występuje już jako rewolucjonista, głoszący „nieubłaganą krytykę wszystkiego, co istnieje“ a w szczególności „krytykę oręża“, apelując do mas i do proletariatu.
We wrześniu 1844 r. przyjechał do Paryża na kilka dni Fryderyk Engels, który odtąd stał się najbliższym przyjacielem Marksa. Wzięli oni we dwójkę najgorętszy udział w ówczesnym burzliwym życiu rewolucyjnych grup Paryża (szczególne znaczenie miała nauka Proudhona, z którą Marks stanowczo rozprawił się w swej „Nędzy filozofii“, 1847 r.) i wypracowali, walcząc ostro z rozmaitymi kierunkami drobnomieszczańskiego socjalizmu, teorię i taktykę rewolucyjnego socjalizmu proletariackiego, czyli komunizmu (marksizmu). Patrz dzieła Marksa
- ↑ Na końcu niniejszego artykułu Lenin dał szczegółowy przegląd literatury marksizmu i o marksizmie, który opuszczono w niniejszym wydaniu. (Dzieła, t. XVIII, str. 32 — 43) Red.
