Strona:Leo Belmont - List do uroczej wdówki.djvu/20

—   16   —

jeżeli masz tylko jednego — to radź z jednym dziesięćkroć; jeżeli nie masz żadnego — poradź się raz jeden żony i uczyń odwrotnie, niż ci ona doradzi; a możesz być pewnym, że słusznie i mądrze postąpisz“. Spieszę Panią uspokoić po tem wstrętnem zdaniu aforyzmem Feuilleta: „Dla szczęścia mężczyzny tylko dwie kobiety powinny wtrącać się do jego życia: jego matka i matka jego dzieci. Po za temi świętemi stworzeniami wszystkie inne kobiety są tylko śmiesznemi lub smutnemi widokami na tle jego życia“. Jeżeli Pani potrzebną jest pociecha z ust poważniejszych, to powołam się na Emila Zolę, który powiada, że „kobieta jest osią, około której obraca się cywilizacja“.
 Jakiego rodzaju jest ta oś — w tem sęk. „To zastanawia nas“ — powiedziałby Hamlet. Zależy to od innych przymiotów duszy kobiecej, nie od rozumu. Ale tu właśnie spotyka się szereg sęków. Garibaldi mawiał: „współczucie kobiet dla wzniosłych dążności i szlachetnych zalet płci silniejszej było jednym z najpotężniejszych motorów cywilizacji“. I stary Kant był tego samego zdania: „rysy kobiecości są dźwigniami, któremi kobieta rządzi i kieruje męzkość w wypełnieniu jej celów“. Lecz starszy znacznie od Kanta i wymowniejszy od niego Demostenes już dawno powiedział był: „W kobiecie najsilniejsze są instynkty burzycielki: to, co mężczyzna planuje i buduje przez rok cały, kobieta gotowa jest czasem z tajoną uciechą zwalić w ciągu jednego dnia“. Jeżeli wolno mi pozwolić sobie asocjacji na zasadzie gry słów, przypomnę w tem miejscu zdanie Szekspira: „kobieta jest mistrzynią w zwalaniu winy na męża; tej, co tego nie potrafi, nie pozwalajcie karmić własnego dziecka, bo wykarmi głupca“. Garibaldi którego imię dopiero co wymieniłem, sądził, że „instynkt naturalny pociąga kobietę do wszystkiego, co wzniosłe“. Tak twierdził mąż wojny. Jakie to dziwne, że poetyczny i delikatny Auerbach wyraził się pewnego razu wcale odmien-