Przestrzeń lub przedmiot jaki się znajduje pomiędzy przedmiotem widzianym a okiem, zmienia barwę przedmiotu, jak to powietrze błękitnawe czyni, nadając odległym górom błękitnawy odcień; przez czerwone szkło, widzimy wszystko czerwone, światło zaś gwiazd otoczone, jest ciemnością nocy oddzielającą oko od blasku gwiazd. Prawdziwa barwa w tém miejscu jest widoczna gdzie niema na nim żadnego rodzaju cieniu, ani téż połysku, jeżeli przedmiot jest gładki. Dodam jeszcze, że gdy biała barwa przypada na ciemną, czyni, iż ciemna przy spotkaniu tém, wyda się jeszcie ciemniejszą, biała zaś jeszcze bielszą niż jest.
Ta góra wyda się oku naszemu najbardziéj błękitną, która z natury swéj jest najciemniejszą, a ta będzie najciemniejszą, która jest najwyższą i najwięcéj pokryta roślinnością, trawę bowiem pokrywają dolne części pniów, tak, iż ich niebo nie widzi; a jeszcze i rośliny leśne są ciemniejszéj barwy niż ogrodowe. Ciemniejsze są daleko: dęby, buki, jodły, sosny i cyprysy, niż krzewy domowe i oliwki. Światło oddzielające oko od czarnéj barwy będąc w górze bardzo przejrzyste uczyni z czarnéj barwy najpiękniejszy błękit, i odwrotnie; to zaś drzewo mniéj się odbijać będzie w polu zbliżoném do niego barwą i odwrotnie; ta zaś część białego wyda się bielszą która będzie bliższą czarnego brzegu, te zaś wydadzą się przedmioty mniéj białemi które od cieniu będą odleglejsze: ta zaś część czarnego wyda się ciemniejszą która będzie bliższą białego, mniéj zaś ciemną, więcéj od białego odległa.
Jeżeli chcesz podług perspektywy zmniejszać, lub gubić istotną barwę przedmiotów, wybierz w równych odległościach po sto łokci od siebie oddalone przedmioty stojące na otwartém powietrzu, jako to: drzewa, domy, ludzi, wsie. Weź szkło i patrz przez nie na pierwsze drzewo nie zmieniając punktu z którego patrzysz, narysuj na szkle to drzewo, a sprawdziwszy o ile kontury twoje zgadzają się z zarysami drzewa[1] zabarwij twój rysunek tak, aby, pod względem zarysów i barw był zupełnie podobny do prawdziwego, aby obadwa gdy jedno oko zmrużysz wydawały się namalowanemi, gdy szkło w téj saméj trzymasz odległości; tego samego sposobu użyj do drugiego i trzeciego drzewa po sto stóp odległych i tak do nieskończności, będą ci one służyły jako twoi przewodnicy i mistrze przy twych pracach, do których ci się przydadzą oszczędzając pracy. Ja zaś podług zasady utrzymuję, że drugie mniejsze będzie od pierwszego o ⅘ jeżeli będzie od niego odległe o 20 stóp.
Jest jeszcze inna perspektywa która się nazywa powietrzną, ponieważ przez zmianę powietrza rospoznać można odległość rozmaitych budowl poczynających się na jednéj linii podstawy jak to na przykład gdy kilka budowl widzimy im z ponad ściany tak, iż wszystkie ponad tén mur jednakowo wystają a które ty w obrazie twym chcesz przedstawić jedne bliższemi inne dalszemi. Musisz wystawić sobie, iż powietrze jest nieco zgęszczone. Wiesz, iż pośród takiego powietrza, przedmioty odległe jako to góry z powodu wielkiéj ilości powietrza znajdującego się pomiędzy
- ↑ W oryginale włoskim jest: dipoi scostalo tanto per traverso, che l’albero naturale confini quasi col tuo dissegno, coby dosłownie wypadło: dotknąwszy w przezroczu zarysy rysunku do obwodu drzewa.
