a nie senność. A środki całej postaci niechaj nie będą ponad, ani pod środkami innych członków czy to od przodu czy od tyłu, jeżeli byś chciał tak uczynić, to chyba w postaci starca, a nie powtarzaj ruchów rąk i nóg nie tylko w téj saméj postaci, ale nawet w otaczających i bliskich, chyba w jakimś szczególnym wypadku gdzie pomysł cię do tego zmusza.
W ruchach wskazujących, ożywionych, przedmioty bliskie czy to pod względem czasu czy miejsca wskazuje się ręką niezbyt odsuniętą od wskazującego; jeżeli zaś przedmioty te będą odległe, ręka wskazującego powinna też być wyciągniętą wzrok zaś zwrócony na przedmiot wskazywany.
Rozmaity może być wyraz twarzy człowieka a to odpowiednio do tego czy człowiek jest znużony, czy odpoczywa, czy płacze, śmieje się, krzyczy, czy jest przestraszony lub t. p., a oprócz tego członki osobistości wraz z całym ruchem odpowiadać powinny wzruszonéj postaci.
Są takie wzruszenia wewnętrzne które nie pociągają za sobą poruszenia ciała, inne zaś łączą się z niem. Wzruszenia wewnętrzne obchodzące się bez poruszeń ciała sprowadzają opadnięcie rąk, ramion lub innych części wyrażających życie, wzruszenia zaś wewnętrzne poruszające ciało sprowadzają ruchy członków odpowiadające usposobieniu duchowemu; wiele by o tém powiedzieć można, jest też trzeci rodzaj ruchów łączących w sobie przymioty obudwu rodzajów poprzednich i czwarty który nie należy ani do jednego ani do drugiego, a ten nazwiemy nierozmyślnym lub raczéj bezmyślnym, będzie on przymiotem obłąkanych albo trefnisiów.
Wzruszenie wewnętrzne wprawia ciało w ruchy proste i lekkie, niezbyt w tę lub owę stronę skierowane, źródłem ich bowiem jest umysł który będąc zajęty wewnętrzną swą czynnością na zmysły mało oddziaływa.
Jeżeli ruch człowieka spowodowany jest wpływem zewnętrznym, wpływ ten wywiera swój skutek albo natychmiast albo nie; jeżeli jest natychmiastowy, człowiek poruszony zwraca najprzód ku przyczynie zmysł najpotrzebniejszy, to jest wzrok, stopy wtedy pozostają jeszcze na miejscu, zwracają się tylko nogi, wraz z biodrami ku stronie w którą spogląda oko, i o tym objawie dużo by jeszcze powiedzieć można.
Rozmaitość ruchów człowieka może być tak wielka, jak wielką jest liczba myśli różnorodnych przebiegających jego umysł, każda myśl zaś, mniéj lub więcéj jest wstanie poruszyć
