Przedmiotém daleko większego usiłowania i rozmysłu powinny być cienie w malarstwie aniżeli zarysy, to zaś objaśnia się w następujący sposób iż zarysy pochwycić można na przezroczystą materyę lub szkło płaskie umieszczone pomiędzy okiem a przedmiotem, który się na szkle odbić może, cieniów zaś niemożna ująć w taki sposób, ponieważ zakończenia ich są bardzo niewyraźne najczęściéj rostopione, jak się to w księdze o świetle i o cieniach okaże.
Światła stosować należy do tego w jakiéj miejscowości przyrodnéj pomieszczona być ma postać, to jest, że gdy ma się znajdować w słońcu dać jéj należy cienie mocne, i wielkie płaszczyzny światła, a cienie od wszelkich przedmiotów otaczających ją na ziemi. Jeżeli zaś postać jest pośród dnia pochmurnego nierób wielkiéj różnicy pomiędzy światłami i cieniami, pod nogami zaś cieniów nierób. Jeżeli zaś postać będzie w domu, uczyń wielką różnicę między światłami i cieniami, i cienie na ziemi rzucane. Jeżeli zaś okno będzie oszklone,[1] a ściany białe, uczyń małą różnicę cieniów od świateł, a jeżeli ogniem oświetlasz, niechaj światła będą silne i czerwonawe, a cienie mocne, cienie zaś rzucone na ścianach i ziemi, niech będą stanowczo określone, a niech się powiększają w miarę zwiększającéj się odległości ich od ciała, cień rzucającego. Jeżeli zaś postać twą oświetlić masz w części światłem dzienném a w części ogniem, niech światło dzienne będzie silniejsze, od ognia zaś, czerwonawe. A nadewszystko, bacz aby postacie twe malowane miały światło wielkie i z góry, to jest, gdy z natury rysujesz, albowiem wszystkie postacie które na ulicy napotykasz są z góry oświetlone a wiedz, iż jeżeli spotkasz kogoś dobrze ci znajomego oświetlonego z dołu, trudno ci będzie poznać go.
Dajmy na to że A B jest malowidłem na które patrzymy, że D jest światło, jeżeli staniesz pomiędzy C i E, źle będziesz widział obraz, a tém gorzéj jeżeli będzie olejno malowany lub werniksowany, będzie się bowiem błyszczał jak zwierciadło, im więcéj zatém zbliżysz się do punktu C, tém mniéj będziesz widział, tu bowiem odbijają się promienie światła padające z okna na malowidło. Jeżeli zaś staniesz pomiędzy E i D, dobrze wzrok twój działać będzie, a tém lepiéj im więcéj zbliżysz się do punktu D, albowiem, to miejsce otrzymuje mniéj promieni odbitych.
Punkt (oczny) powinien być na wysokości oka człowieka, średniéj wysokości, zakończenie zaś płaszczyzny kończącéj się na niebie (nieboskłonie) powinno być na téjże saméj wysokości spotkania się płaszczyzny ziemi z nieboskłonem, wyjąwszy w górach wznoszących się nad nią.
- ↑ Finestra inpannata w niemieckiem przetłómaczone przez Fenster von oelgeträntken Papier, zdaje się wszakże, iż Leonardo da Vinci mógł tu mieć na myśli okno o drobnych szybach w ołów oprawionych. (P. tł.)
