Strona:Litwa w roku 1812.djvu/20

—   2   —

skonfiskowanych dóbr, wypieranie się swego udziału w powstaniu i usprawiedliwianie się ze swego postępowania. Inni znowu domagali się nagrody, podnosząc swe zasługi podczas Targowicy i Sejmu grodzieńskiego. Straszny przewrót, jaki zaszedł w stosunkach politycznych, nie wstrząsnął głębiej społeczeństwem litewskiem, nie wyrwał tutejszych szerokich mas szlacheckich ze stanu indyferentyzmu i partykularyzm u zaściankowego, w jakim były pogrążone. Chciano przedewszystkiem najrychlejszego zakończenia owej sytuacyi przejściowej, w jakiej znajdowały się prowincye litewsko-ruskie. Zresztą przystosowano się do nowych warunków dość prędko. Podawnemu szlachta zajęta była drobnemi swemi sprawami, pieniactwem, które się teraz z zanikiem życia publicznego jeszcze wzmogło; pozatem znalazła dla siebie obfite źródło sporów i dochodów w t. zw. eksdywizyach fortun znaczniejszych, jakie podówczas zdarzały się często; skupowano też za bezcen majątki donataryuszów rosyjskich, z jakich niektórzy tacy donataryusze chętnie się wyzbywali. Nie było, co prawda, tutaj, na Litwie właściwej, tego utracyuszostwa i bezmyślnej bałagulszczyzny, jakie podówczas zapanowały w t. zw. kraju południowo-zachodnim, a których opisy przekazane zostały w relacyach pamiętnikarzy owoczesnych. Wpływała na to, zdaje się jednak i ta między innemi okoliczność, że Litwa była krajem biednym, obecnie spustoszonym przez wojnę i pobyt znacznych sił rosyjskich, oraz że nie było tutaj podówczas rezydencyi magnackich, które na południu przeważnie nadawały tak »szeroki« ton życiu obywatelstwa. Wielkie dwory opustoszały, dziedzice przymusowo czy dobrowolnie znajdowali się poza krajem.
 Z dawnych urządzeń polskich najmniejszym zmianom uległo sądownictwo: zachowano narazie Statut Litewski; w pewnej mierze zostawiono obieralność sądów; utrzymano dawniejsze konstytucye sejmowe, z wyjątkiem uchwał Sejmu Czteroletniego, jako rewolucyjnego; utrzymano dawne podatki