Strona:Litwa w roku 1812.djvu/36

ferentyzm religijny i narodowy. Do nielicznych chlubnych wyjątków należeli światły biskup wileński Jan Nepomucen Kossakowski, założyciel wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności, i biskup łucki Kasper Cieciszowski.
 Co się tycze samego społeczeństwa litewskiego, to po pokoju tylżyckim zapanowała w niem znowu apatya, połączona z pewnego rodzaju niechęcią względem Księstwa Warszawskiego. Było to zarówno rezultatem zawodu, jakiego doznali wszyscy mieszkańcy dzielnicy rosyjskiej po zawarciu pokoju, jak niektórych nowożytnych i postępowych instytucyi i urządzeń Księstwa, jako to konskrypcyi wojskowej, wprowadzenia kodeksu Napoleona, a w szczególności uwolnienia włościan. Szeroko też rozpowszechniano na Litwie tendencyjne wieści o niedostatku powszechnym, panującym w Księstwie i niepomiernych ciężarach publicznych, jakie ponosili tameczni mieszkańcy. W każdym razie entuzyazm dla Napoleona, jaki żywiono na Litwie przed r. 1807, znacznie obecnie osłabł. Nie bez wpływu na to pozostała akcya, jaką w r. 1806 byli podejmowali ks. Adam Czartoryski z Niemcewiczem, Chomińskim i innymi. Akcya ta, opierająca wszystkie widoki na Aleksandrze i nacechowana skrajną tendencyą antynapoleońską, jakkolwiek nie ogarnęła szerszych kół ziemiaństwa, w każdym razie, zważywszy poważną i wpływową inicyatywę, skąd wyszła, musiała oddziałać w pewnej mierze na podkopanie tych wielkich nadziei, jakie pokładano w Napoleonie, w szczególności po zawodzie wywołanym przez dzieło tylżyckie. Wkrótce jednak wypadki miały pchnąć opinię w innym kierunku.
 Wojna r. 1809 i świetne w niej tryumfy oręża polskiego wywołały wielkie poruszenie umysłów we wszystkich dzielnicach dawnej Polski. Ferment ten objawił się najsilniej w prowincyach południowych, graniczących z wschodnio-galicyjskim teatrem wojny. Młodzież na ochotnika przechodziła granicę i tłumnie wstępowała do szeregów armii Księstwa. To spowodowało nowy szereg udrę-