Strona:Litwa w roku 1812.djvu/44

m ywania społeczeństwa polskiego na Litwie w połowicznych na Rosyę nadziejach, a tem samem w pożądanem dla Rosyi stanie rozdwojenia i niezdecydowania. Nie zdając sobie zgoła spraw y z tej istotnej swojej roli, Ogiński z całym zapałem wynurzył się ze swemi pomysłami przed cesarzem na pierwszem posłuchaniu, jakie otrzymał 28 kwietnia. Było to właśnie w chwili, kiedy Aleksander odebrał pismo od ks. Czartoryskiego z wiadomością o zupełnem niepowodzeniu jego misyi warszawskiej; wysłuchał, mimo to, z tem większą cierpliwością wielkiego planu Ogińskiego, który był poniekąd kopią jego własnego z przed paru miesięcy, obecnie z żalem zaniechanego. Nie zdradził się z tem ani słowem, zaznaczył tylko, że uważa chwilę obecną za nieodpowiednią do podobnych ekspery mentów, upewnił wreszcie Ogińskiego, że jedynym celem jego, cesarza, będzie odtąd zapewnić szczęście swoim poddanym polskim i wyraził życzenie, aby Ogiński w tym względzie przedstawił dalsze swoje projekty.
 Ogiński nie omieszkał skorzystać z tego upoważnienia i 27 maja złożył cesarzowi obszerny memoryał, składający się z dwóch części. W pierwszej rozwodził się autor obszernie, że Napoleon nie m a na celu istnienia niepodległej Polski, mimo to jednak zręcznem postępowaniem łudzi Polaków, którzy całkowicie są obecnie pod jego urokiem. Sądził jednak Ogiński, że gdyby rząd rosyjski zmienił dotychczasowy sposób postępowania z Polakami, w takim razie i w Księstwie zaszłaby stanowcza zmiana w uczuciach względem Napoleona. Mieszkańcy Księstwa, niepewni losów przyszłych, udręczeni podatkami, rekwizycyami, konskrypcyą, porównywając swoje położenie z położeniem rodaków w zaborze rosyjskim, którym pozostawiono ich dawne prawa, nadano odrębną organizacyę, zgodną z warunkami miejscowemi i charakterem mieszkańców, pod osłoną tak potężnego mocarstwa, jak Rosya, bezwarunkowo odczuliby całą różnicę postępowania z nimi obu rzą-