wielu przykrościach wyjechał z kraju, zwiedził znaczną część Europy, opisał w języku francuzkim podróże swoje we Włoszech i we Francyi południowéj, w którém opisaniu umiejętność doskonała obcéj mowy i częste błyskawice dowcipu jego okazują się; a wkrótce mało zdrowia szanowawszy, umarł r. 1787 dnia 7go kwietnia[1] w Marsylii, gdzie w kościele katedralnym jest pochowany.“ —
Tymczasem, ten sam przypadek, który towarzyszył odkryciu, sprawił, że z tego worka, część pamiętników i podróży i listów powędrowała już na drogę swego przeznaczenia — do sklepów korzennych; w tém co pozostało, okazały się niezmierne luki; i tak: Listy z podróży do Włoszech, mają początek i koniec, brakuje pobytu w Rzymie. — Z pamiętników jego, doprowadzonych aż do 5 stycznia 1787 r. zostało cztéry ćwiartki! — Za to dowiadujemy się, o czém biografowie nasi ani wspomnieli, że zwiedzał: Martynikę, St. Domingo i Stany Ameryki północnéj; świadczą o tém: Listy w kształcie pamiętnika opisujące podróż do Martyniki — (rękopis zupełny) — i cztéry zeszyty, (pierwszego niedostaje) obejmujące amerykańską
- ↑ Testament podaje tę datę na d. 11. kwietnia.
