się coraz wyraźniej w dziełach Rousseau'a, Voltaire'a, Condorceta, Herdera i Schillera. Wreszcie w r. 1834 Ampère w swym systemie nauk wprowadza także nauki etnologiczne; powstają specjalne towarzystwa etnologiczne i coraz to liczniejsze prace; a wśród badaczy z tych czasów zasłużyli się najwięcej Bastian, Tylor, Ratzel, Schurtz, Luschan i i. Do rozwoju etnologji przyczynili się też bardzo angielscy socjologowie, jak L. H. Morgan, J. G. Frazer, S. H. Hartland, A. Lang, którzy w całej pełni wprowadzili do swych rozważań materjał etnograficzny. Również we Francji powstała pod wpływem E. Durkheima cała szkoła socjologiczna, do której należą H. Hubert, A. Mauss, Lévy-Bruhl; badacze ci zwrócili szczególną uwagę na psychologję społeczną, która została jednak przyjęta krytycznie zarówno przez belgijskiego socjologa E. Solvay'a jak przez autora 10-tomowej „Psychologji etnicznej“, W. Wundta.
Chłop polski, jego życie codzienne i położenie społeczne zwraca już uwagę pierwszych naszych kronikarzy. Wiele rysów ludoznawczych zawierają także kazania średniowieczne, a pisarze w. XVI i XVII zajmują się nieraz ludem i dają wiele ciekawych szczegółów obyczajowych z jego życia. W całej pełni występuje zainteresowanie się ludem dopiero w wieku oświecenia. Równocześnie z rosnącym ruchem etnograficznym w całej Europie także i u nas występują coraz częściej luźne przykłady zainteresowania się ludowością i nabierają wreszcie pewnej trwałości. W r. 1801 J. Lelewel, wówczas piętnastoletni chłopak, zbiera pieśni ludowe, a „Nowy Pamiętnik Warszawski“ ogłasza w r. 1802 „Opis obrządków weselnych wieśniaków“ na Śląsku. Ruch ten ogniskuje się szczególnie koło Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a uczeni i pisarze jak: T. Czacki, H. Kołłątaj i ks. P. Woronicz w naukowy sposób zwracają uwagę na doniosłe znaczenie zwyczajów, pieśni i podań ludowych. Już w r. 1804 Towarzystwo Przyjaciół Nauk wybrało komisję dla zbierania materjałów językowych i obyczajowych wśród ludu na Litwie. Poczyna się ukazywać coraz więcej prac, a dążeniem tych badań jest: objąć całokształt życia wszystkich ludów dawnego terytorjum
