Rzeczypospolitej. — Pierwszą monografję etnograficzną opracował w r. 1811 Ign. Lubicz Czerwiński p. t. Okolica zadniestrska. Dzięki wystąpieniu Adama Czarnockiego, który działał pod nazwiskiem Zorjana Dołęgi Chodakowskiego, skrystalizowało się jeszcze wyraźniej zrozumienie ważności badań ludoznawczych, a zarazem zaznacza się tu już dążenie do porównawczego traktowania całej Słowiańszczyzny. Po Chodakowskim rozwija się polskie ludoznawstwo bardzo szybko, przybywa coraz więcej drukowanych materjałów, a poezja ludowa wchodzi nawet do podręczników literatury.
Szczególnie wielką zasługę na polu zebrania materjałów etnograficznych ma Oskar Kolberg (ryc. 1), który sam jeden zdołał dokonać pracy, jaką w innych krajach wykonywały całe komisje. Gdy Kolberg w latach 40-tych wieku XIX rozpoczynał zbieranie materjałów ludoznawczych, etnografja polska była w kolebce. Istniało ledwie kilka skromnych prac, pisanych dorywczo, przypadkowo, bez jakiegoś jasno wytkniętego planu, zamierzonego systematycznie i metodycznie. System etnografji polskiej stwarza pierwszy Kolberg i w tem główna też wartość jego wydawnictw. Począł od zbierania pieśni ludowych, ale gdy dostrzegł ich ścisłą łączność z obrzędami, zwyczajami i całym bytem ludu, notował i te akcesorja, aż zczasem ulepsza plan swego monumentalnego dzieła, dodaje ubiory, pokarmy, napoje, budowle, sprzęty, narzędzia gospodarcze, przesądy i zabobony, przytacza pieśni, klechdy,
