podczas zabawy, czy przy pracy, czyto w walce o swe prawa, czy w obronie ukochanej ziemi. Podobnież i w sztuce od Smuglewicza, następnie J. Kossaka, Grottgera i Tepy, aż do Jarockiego i Sichulskiego przewijają się ludowe typy wspaniałym barwnym korowodem. Szczególnie zaś wiele ze zdobnictwa ludowego skorzystał przemysł artystyczny.
Nauki etnograficzne mogą mieć też praktyczne zastosowanie w życiu społecznem. Ktokolwiek pracuje w obcych krajach, czy jako urzędnik, misjonarz, dyplomata, czy konsul handlowy — powinien zapoznać się też z momentami etnicznemi, bo ułatwi mu to w wysokim stopniu jego zadania. Nietylko w stosunku do obcego etnicznie terytorjum, ale i w odniesieniu do własnej ojczyzny i własnego ludu, poznanie właściwości etnograficznych całego własnego państwowego terytorjum ułatwiłoby nieraz zadania zarówno władzom świeckim, jak duchownym. Ważne to szczególnie na tych obszarach, które pod względem etnograficznym mają charakter mieszany. Do odpowiedniego rządzenia obcym etnicznie obszarem musi się posiadać pełne zrozumienie psychiki danego ludu.
Zrozumienie i wyzyskanie umiejętne psychiki narodowej jest wogóle konieczne dla właściwego urządzenia i umocnienia także własnego organizmu państwowego. Do tego ważnego celu dochodzi się przedewszystkiem przez odpowiednie wychowanie młodzieży i dlatego dążenia idą dzisiaj w tym kierunku, aby oprzeć to wychowanie na podstawach rodzimych. Młode pokolenie musi ukochać ziemię rodzinną, przyrodę swojską — a przedewszystkiem ten bezpośredni wytwór przyrodzonych warunków bytu narodowego: lud. Lud bowiem wciela w sobie najistotniejsze cechy narodowe i zachowuje najdłużej czystość plemienną narodu. Lud jest wnosicielem ducha przeszłości rodzimej w teraźniejszość i stąd nawet w tych wypadkach, gdy brak mu dokładnego poczucia własnej narodowości, ożywia on organizm każdego narodu i stanowi jego potężną podstawę. Dlatego z ludem, tak ważnym fundamentem narodu, powinien zapoznać się cały naród.
