łanowa jest wówczas, gdy domy grupują się bezładnie, a oddzielone są od siebie ogrodem i placami. Ma to być stara forma niemiecka, spotykana w miastach południowo i zachodnio-niemieckich. Osada wieńcowa, czyli t. zw. okolnica, grupuje się około pewnego środkowego placu, ma typ wybitnie koncentryczny, okrągły, z drogami rozbiegającemi się promienisto. Typ ten jest prawdopodobnie starym typem słowiańskim, który później został wyparty przez ulicówkę czyli typ osady przydrożnej. We wsi takiej domostwa stoją wzduż drogi po obu jej stronach, a każda zagroda pierwotnie stoi na swoim łanie, prostopadle od ulicy odbiegającym. Istnieją przypuszczenia, że owa ulicówka pochodzi od kolonistów niemieckich, którzy już w XIII-XV wieku wprowadzili ją do Polski. W pewnych jednak wypadkach ma ona rodzime podstawy, związane z właściwością terenu. Takiemi są jednostronne ulicówki na wybrzeżu morza,
jezior lub rzek - owe ulicówki żuławowe, lub wzdłuż krętych strumyków i rzek górskich, jako ulicówki dolinowe. Oczywiście z problemem ulicówki łączą się też te trudności, że na obszarze b. Królestwa, po uwłaszczeniu włościan w r. 1864, przebudowano wsie wzdłuż drogi wedle rozporządzenia rządowego. Przez to zatarły się dawne formy, a na ich miejsce weszły nowe, z góry nakazane.
Literatura: Janowski B. O kształcie osad (Wisła XVII).
W dawnych chatach polskich musiało być urządzenie bardzo szczupłe i podobne do tego, jakie widział u chłopa litewskiego przy końcu XVIII w. podróżnik Coxe, który w opisie swej wycieczki zaznacza, że w chałupie tej czasem niema żadnych sprzętów. Później dopiero, w miarę jak się rozwijało mieszkanie ludzkie i działały wpływy innych kultur, tak też i sprzęty są coraz liczniejsze i coraz lepsze. Zrazu były one bezwzględnie własnej roboty i miały formę bardzo prymitywną. Zwykły pień drzewny, nieco obrobiony, służył jako krzesło, deska na rosochatych grubszych gałęziach tworzyła stół lub ławę. O tych dawnych formach nic dokładniej nie wiemy, gdyż sprzęty sporządzone z drzewa zwykle nie przetrwają jednego pokolenia, chyba ciężka skrzynia wyprawna lub stół staro-
