Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/057

Wówczas bierze baba garść kłosów, uderza po nich kijanką i w ten sposób wyłuskuje ziarno, potrzebne doraźnie dla ludzi lub dla zwierząt.
 Stępa, służąca tylko do miażdżenia ziarna, a nie zupełnego mielenia, jest narzędziem rolniczem bardzo starem. W Krakowskiem stępa jest to rodzaj moździerza dębowego, znajdującego się w każdej chałupie, z przyrządem, poruszanym nogą; służy ona do przerabiania prosa na jagły i do tłuczenia jęczmienia na pęcak, czyli na kaszę jęczmienną (obłupywanie to zowie się: bić, tłuc czyli chróstać pęcak). Zwykle wówczas baba staje na tej stępie, a trzymając się ręką kółka w ścianie, tłucze prawą nogą. Przy stępie jest: l. biegun z drzewa, zapomocą którego się porusza, 2. stępor, który tłucze w moździerzu jęczmień. U ludu nadrabskiego istnieje podobna stępa do tłuczenia jęczmienia na krupy całe lub też prosa na jagły; jest to gruba kłoda dębowa, do półtrzecia metra długa, na jednym końcu rozdwojona. W środku miejsca rozdwojonego osadzony jest poprzecznie biegun, na którym za naciśnięciem nogą tłukącego podnosi się i spuszcza stępor (belka graniasta), uderzając tem samem swym dzióbem w dziurę, wypełnioną jęczmieniem lub prosem.
 W Lubelskiem mamy dwa rodzaje stępy. Stępa nożna z lipowego drzewa jest to pniak z wydrążeniem klinowatem. Stępor, którym się tłucze proso, przymocowany do t. zw. liwaru (bieguna), wznosi się i zniża za naciśnięciem nogi. Ale prócz tego używaną jest i stępa ręczna; tutaj, zamiast liwarowego stępora, istnieje tłuczek ręczny (pałka) z drzewa jabłonkowego.
 Także na Kurpiach mamy stępy dwojakiego rodzaju, t. j. stępę ręczną lub nożną, a więc albo gruby pień wyżłobiony pionowo i ręczny tłuczek albo też pień wyżłobiony podłużnie ze stęporem.
 Na Pomorzu można było niedawno zauważyć jeszcze nieraz stępę ręczną. Taka ręczna stępa znana jest też w Wileń- skiem (ryc. 30).
 Zboże wymłócone mełło się w Polsce dawniej powszechnie na żarnach, które posiadają następującą budowę. Jest to kłoda, ustawiona na czterech nogach i oparta o ścianę sieni, z okrągłem wyżłobieniem z wierzchu, w którem jest szczelnie