czterech nogach; nogi te rozparte i wzmocnione są wiążącemi je grządkami, jak niemniej wpodłuż idącą kobylicą. Jedna z grządek służy do podnoszenia wrzeciona, od kobylicy do paprzycy w kamieniu wierzchnim dochodzącego. W stolcu jest kamienny
spodek, czyli kamień cieńszy, niewidomy; w wydrążeniu tego kamienia osadzony jest fordzel (w Krakowskiem: wardziel), przez
który przechodzi wrzeciono aż do paprzycy. Zwierzchnik (kamień wierzchni, grubszy, obrotny) ma w środkowym swym otworze osadzoną drewnianą paprzycę z wydrążeniem, w które wchodzi wrzeciono. W stolcu
po prawej ręce jest ducka, (wyżłobienie), do której sypie się zboże do mielenia przeznaczone, zaś w bocznej ściance
stolca otwór, którędy wysypuje
się zmielone zboże. Do ściany wbita jest kołatajka, czyli suka drewniana, w niej jest żarnówka (mielak), na której grubszym dolnym końcu (służącym do obracania kamienia) jest gwóźdź żelazny i pierścionek.
Żarna na Kurpiach (Kolno, Ostrołęka, Łomża) są niekiedy ustawione na pniu drzewnym, co jest oczywiście formą starszą, niż późniejsze umieszczenie ich jakby na pewnego rodzaju stole, jak to widać nawet i w Wileńskiem (ryc. 31).
Żarna wyprzedziły w Polsce znacznie późniejsze młyny, które prawdopodobnie przenieśli na północ zakonnicy włoscy.
W miejsce dawnej mozolnej pracy kobiecej przy żarnach powstają zatem młyny, obracane siłą wody.
Niegdyś żarna musiały mieć też inną formę, a mianowicie przed żarnami młynowemi, t. j. złożone mi z dwóch kamieni kulistych, były żarna bardziej proste i mąkę wyrabiało się na jednym kamieniu wklęsłym, większym, przez tarcie drugim walcowatym, znacznie mniejszym; w ciągu dłuższego użycia
