Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/064

worą; ona zaś u końca wchodzącego w część przednią jest okuta i ma otwór; w który wkłada się 10) sierdzień, z drugiej zaś strony, poza osią tylną, ma mniejszy otwór na 11) zatylnik. W środku rozwora łączy się z krzepciznami obrączką żelazną, zwaną 12) witką albo zwirką. Tak w przedniej części, jak i w tylnej części, ponad osią, leży 13) nasad, gruba deska przytwierdzona do niej 14) trarynkami (żelaznemi obręczami). Każdy koniec osi, wystający poza piastą, nazywa się 15) szynklem; zakłada się na niego koło, aby zaś nie spadło, jest w każdym szynklu otwór dla 16) lona. Przy osiach żelaznych są na szynklach 17) kapsle lub mutry, przez które również lon, a czasem i druga 18) zatyczka z łańcuszkiem albo rzemykiem, dla lepszego utwierdzenia, przechodzi. Na dyszlu między śnicami jest 19) dunal, czyli gwóźdź gruby albo hak, na który zakłada się 20) waga. Na drugim końcu dyszla jest mniejszy hak, zwany 21) fornal, za który zakładają się 22) naszelniki i 23) waga licowa. Na nasad przedni kładzie się 24) kołowrót 25) z kulami, t. j. dwoma pochyłemi drążkami pionowemi, mający w środku dziurę dla sierdzienia. W tylnym zaś nasadzie osadzone są również dwie kule. Od szynkli do kul idą podpórki zwane 26) podkulkami, które — jeżeli wóz służy do zwożenia siana albo zboża, — na przodku noszą nazwę 27) luśni; tem się zaś różnią od zwyczajnego podkulka, że na końcu mają okucie żelazne, wkładające się na oś czyli szynkiel osi i dopiero są lonem zatknięte, gdy tymczasem podkulek zwykle sam już za lon służy. Luśnia, robiona — równie jako sie — z twardego drzewa, od góry ma sterczące 28) widełki, których jeden koniec jest krótszy i na które zakłada się żelazna witka, służąca do podtrzymywania 29) drabin siennych lub mniejszych, zwanych literkami.
 Na koło składają się następujące części drewniane: 30) piasta albo łeb, 31) sprychy, 32) dzwono oraz części żelazne: 33) buks w piaście, 34) witka, 35) odwijanka, okucie zewnątrz piasty, 36) rafa albo szyna na dzwonach, przytwierdzona gwoździami, szynelami lub sztyftami ostremi (przy bryczkach śrubami), 37) cymbont do zmocowania zepsutych dzwon. Czasem, położywszy deskę spodnią, t. zw. spodniarkę, zakłada chłop na wóz półkoszki, osobliwie gdy w dalszą jedzie drogę. Gdy wozi gnój, zamiast drabin zakłada po obu bokach wozu deski, zwane