Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/069

stopnia otwór może się wypalić. Wreszcie wiosłowanie krótkiemi wiosłami, t. zw. remkami, po jednej stronie i równoczesne sterowanie — przypomina pod tym względem kulturę ludów pierwotnych. Zwała się taka łódź „czołen” albo „czełno”. Wogóle „cołen” oznacza łódkę, krypkę rybacką, zrobioną z jednej sztuki drzewa. Na Kujawach zowie się to „czałno”, a na Mazowszu „cółen”; na Pomorzu znany jest czołniak, t. j. małe czółno, zrobione z jednego kawału, używane osobliwe przez „retmanów”. Takie czółno z jednej kłody drzewa zwało się na Mazowszu komięgą. Również na Podhalu używa się czółen, zrobionych z jednego pnia drzewnego, które w razie potrzeby zbija się razem, a zamiast wioseł używa się długich kijów, szczególnie na kamienistych i miejscami płytkich rzekach górskich. Przednia część łódki zwie się na Kurpiach „czupel” . Wreszcie na drogach wodnych musiały się rozwinąć i inne także środki lokomocji, a więc np. na Narwi mamy różne typy tratew. Podobnie różne typy tratew rozwinęli też owi nasi flisacy, oryle czy szkutnicy, którzy spławiali zboże do Gdańska. W związku z tem urobiło się również właściwe słownictwo flisackie, a więc np. flis, kierujący końcem tratwy czyli ostatnią „plenicą”, zowie się „calowy” i t. p. Natomiast w tem miejscu rzek, gdzie trzeba przeprawiać się na drugą stronę, używa się promów, a przewożący zwie się promowy.
 Sposoby i narzędzia rybackie. Rybacy tak, jak myśliwi, oddawna w Polsce stanowili odrębną klasę w społeczeństwie wiejskiem. Bolesław Chrobry posiadał licznych fachowych ptaszników, łowców i rybaków, którzy bardzo często należeli do różnych narodowości. Osiedlano ich w pewnych szczególnych osadach i nawet wraz z temi osadami darowywano lub zapisywano.
 Stąd lud polski, który niewątpliwie posiadał rozwinięte rodzime podstawy rybactwa, musiał się od tych obcych przybyszów wielu nowości nauczyć, tem bardziej, że ludność okoliczna pomagała im, zwłaszcza wówczas, gdy wielkie ciągniono niewody. Rybactwo w Polsce rozwija się szczególnie od czasu, gdy znalazły powszechne uznanie posty chrześcijańskie.
 Już dokumenty z XIV w. wymieniają różne rodzaje narzędzi rybackich, jak włóki, wędki, więcierze, potrestnice, słabnice, wiersze, zabrodnie, niewody, żaki. Wogóle zaś można